Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Қаламүш орнында аңырып қалды. Айтам деп келген сөзі былтырдан бері өзіне маза бермей жүрген бір жағдай еді. Өткен жазда газеттен оқыды — ана Бурятия жағында қой бағатын комплексті бригадалар құрыпты. Алты мың, тіпті он мың қойға бір бригада. Пішен шауып, егін егіп, азық дайындайтын да өздері. Тракторлары, машиналары бар. Осы ойын Қоспан ағасына да айтып еді, ол күліп «ойбай, қалқам-ау, оны айтасың, қыста шөбіміз жетпейді, бір қораның маңын тақырлап, малды көтерем ғып аламыз... Тым болмаса ауық-ауық малды айдап баратын қосымша базалар салып берсе де жарар еді-ау, соның өзін қақсап,— істете алмай жүрміз ғой» деп сөзінің аяғын күрсініспен бітірген. Бірақ Қаламүш өз ойынан қайтқан жоқ. Айлап адам көрмей әр қырқаның астында шошайып жалғыз үй отырған шопандардың басын қосқысы келеді. Тіпті ертең Зүбайда келе қалса да... Айдалада жалғыз үй... Құмарға айтып сөзін өткізе алмай жүр. Жаңа ойланып-толғанып, жалын күдірейтіп іріленіп-ақ келіп еді. Баласынып арқасынан қақты да, қоя берді. Ылғи осы... Қаламүштың әлгі ғана кеудесін кернеген қуанышына салқын су құйғандай... Мейлі, бірақ Қаламүш бәрібір Құмардың үйіне қонбайды. «Көк қошқарды» ысырып түсіріп, өзінің бұрынғы темір кереуетіне жатады. Кешке қарай қыздардың бөлмесіне кіріп, кішкене отыра тұруға да болады. Онда тұрған не бар...

...Түнде басталған боран басылар емес. Қар едәуір қалыңдап қалыпты. Аттың шашасынан жоғары. Енді ғана саябырлап, ұшқындап түсіп, арты сыпырған жаяу борасынға айналып барады. Аспан да жерден жігін ажыратып жоғарылай бастады. Сонау оңға қарай көтеріліп бара жатқан жайпақ төбе Қостаған болар. Жоғарғы жағын бұрқасын бүркеп алған. Оның ар жағында Мінайдар шалдың қыстауы. Тіке алдында сол Қостағанның бір тағаны — Дөңқызыл бар. Қаламүш көңілімен топшылап келеді — он бес шақырымдай жер қалды. Оңға бұрылып атасының қыстауына соққысы келіп тұрды да, бірақ тіке тартып кетті.

Кеше кеште боран басталған соң-ақ Қаламүш мазадан айрылды. Құзғын даласына қарай қой айдап кеткен Қоспан ағасын ойлады. Ол жақта малға пана болар ықтасын жоқ екенін білуші еді. Түнде де ауық-ауық оянып балалардың алаңсыз қорылының арасынан әйнекке соққан желдің гуілін тыңдап елегзи берген. Ақыры шыдай алмай таң саз бере атқа қонды. Енді жонын желге тосып желе жортып келеді.

Екі шақырымдай жер қалғанда қора да көрінді. «Үйдің мұржасы нағып сорайып кеткен» деп ойлап қалып еді, енді бақса үй төбесінде тұрған Жаңыл апасы екен. Қаламүш кенет жүрегі лоблып, күрең қасқаға қамшыны басып жіберді.

— Айналайын-ай, күнім-ай, келдің бе? Аманбысың?— деп Жаңыл апасы аттан түспей жатып құшақтай алды.

— Ағам қайтып оралған жоқ па?

— Күнім-ай тоңып қалған шығарсың. Үйге жүрші, беліңді шешші. Атыңды мен байлайын,— деп Жаңыл Қаламүштің қолындағы шылбырды алып қораға қарай жетелей жөнелді.

Үйге кіргесін де асты-үстіне түсіп, бәйек болып жатыр.

— Беліңді шеш. Кішкене шай ішіп бойыңды жылытып ал.

Жаңыл апасының түсі қашып кеткен, жағы суалып, қара қошқыл бет терісі сүйегіне жабысқан. Дымқыл тартқан қара көзінде ерекше бір жарқыл бар. Қаламүш Қоспан ағасының қайтып оралмағанын қораға кіргенде-ақ білген. Енді қандай сөз айтудың ретін таппай үндемей қалды.

Үй іші үнсіз. Жаңыл аққұманға шай салып отқа қойып, дастарқан жайды. Үндемесе де көңілі алабұртып, қимылынан жаңылып қалады. Қаламүштің алдына ет әкелді.

— Қарның ашқан шығар, күнім. Жей ғой.

Қаламүш үйге кіргесін бойы жылып, денесі жазылса да ас батпады. Әлде бір жаманат хабар күткендей елегізіп апасына қарай берді.

— Білмеймін, бір ықтасын тауып паналай алса жақсы болар еді,— деді Жаңыл ауыр күрсініп аққұманға қолын созып.

Екеуінің де бірін бірі шошытқысы келмей іркіп отырғаны осы Қоспан жағдайы. Қаламүш апасының түнімен көз ілмей уайымдап шыққанын біліп, күдік үстіне күдік жамағысы келмеді.

— Ал, апа, мен кідірмей жүрейін. Мына боранда ағама жалғыз қиын ғой,— деп кесесін төңкеріп тастады.— Маған жолға азық-түлік қамдап бере ғой.