Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Ал, Құтпанның мінезі бұған қарама-қарсы. Ол еш нәрсемен ісі жоқ, тоңмойын, томырық. Қазан-ошақты маңайламай шеттеу жерде маңқиып жатады. Шақырып алмаса өз бетімен тіміскіленіп келуді білмейді. Жалын күйдіретін, тәкаппар кескінмен оқшау жүреді. Орынсыз жерге үріп шабалаңдамайды да. Алдына сүйек тастағанда да сол самарқау кескінінен таймай асықпай дәмдеп кеміреді. Тамаққа тоймай қалса да көзін сүзіп, қылымсып сыр білдірмейді. Осы тәкаппар мінезін Майлыаяққа да көрсетеді. Көктемде анау қанша құйрығын қайқаңдатып, алдынан көлеңдегенмен өз күйті келмесе қайырылмайды. Қазір де қойдың шетінде маңқиып жатыр. Қоспан оны шақырып алып жамбастың сүйегін тастады. Қайта-қайта көзін сүзіп, сұқтанған Майлыаяқты елең қылмай, өзі қаужайды.

Қоспан шай ішіп, бойын жылытып, әлденіп алды. Екі-үш күндік азығы бар. Тек мынау түгі жығылып, ұйлығып тұрған қойлар төзсе. Ертеңгі күн артынан Қаламүш келмек еді. Оған дейін мына боран ашыла ма, кім білсін. Қазір саябыр тартқанмен бұлт қалың жатыр. Желдің де екпіні бәсеңситін емес.

Қаламүш Жаңылдың тілін алмай боранда шыға кетіп, бір пәлеге ұшырап қалмаса не қылсын. Баланың бір алған бетінен қайтпайтын қайсар мінезі бар еді. Осы мінезін Қоспан кейін байқап жүр. Кішкентайынан қасында болды. Көз алдында, өз қолында өсті. Өмір деген тез екен-ау. Кеше ғана жүгіріп жүрген қаршадай бала...

Қоспан өз қолымен ашамай істеп, тұңғыш рет атқа мінгізді. Бұрын да атқа мінгенде Қоспанның алдынан түспейтін, содан ба, тіпті қорыққан жоқ. Жуас кер байталды қамшылап, бірден тепектеп желіп кетті. Жабыла қараған кішкене топтың алдынан танауы шелиіп сыдыртып өтті. Айқайлап шақырғанға да қайырылар емес, кішкентай тақымы торғайдың қанатындай жалпылдап үсті-үстіне тебініп, атын қамшылап ұзап бара жатты. Қоспан артынан қуып жеткенде «өзім шабамын, аға, өзім шабам» деп тізгінін бермей қойып еді. Сонда бір марқасын сойып, тоқым қағарын өзі жасаған.

Енді мінекей, соқтауылдай жігіт болды. Бұрын Қоспанның баласы сияқты еді, соңғы кездері жақын жолдасы, сырлас серігі тәрізді болып барады. Екеуі бір-біріне зер салмай еш нәрсе істемейді. Басында Қаламүштің балалығын білсе де, істеген ісін, айтқан сөзін қызық көріп құптай беруші еді. Өсе келе кешке қарай газет оқып беретін болды. «Аға, мынау бар ғой, тіпті қызық, оқып шықшы» деп қолына кітап ұстатады. Оқығанын, көргенін айтып әртүрлі әңгімелер қозғайды. Сөйтіп Қоспанның дағдылы арнаға түсіп, шау тартып қалған ойын түртпектеп оятумен жүр.

Кеше ғана алақанына салып, өзі баулып өсірген баланың енді тізгінді қолына алып, өзін жетелеп кеткенін Қоспан сезбей қалды. Тек Қаламүштің зирек алғырлығына, өрісі кеңіп есейіп келе жатқанына сүйсінеді. Өзі шаруаға да құнтты. Қоспанның білгеннің бәрін тал шыбықтай бойына сіңіріп алған. Әрине қанша айтқанмен бала емес пе, кейде алып-қашпа қызулығы да жоқ емес...

Соңғы кезде «шопандардың комплексті бригадаларын құру керек» дегенді шығарып, сонысын әр жерде қыңқылдап жүр. Осы ойын Қоспан ағасының құлағына да құйып келеді. Малды бұрынғыдай емес, машинамен, техникамен бағу керек дейді. Ай, балалық-ай тым құрыса басы артық қора салдыра алмай, пана таппай жүргені мынау. Ол...