Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

— Мені аруақтай қаудыратып қайтесіңдер, жастар жағы барсын да, — деп Ахат тартыншақтап көріп еді, Дәу Омар да, Шыны да, Үсіп шал да — бәрі де көнбеді.

— Тұрарды титтейінен мойныңа мінгізіп, Алматыдан Меркеге дейін тістелеп жеткізген сен емес пе едің? Сен бармай кім барады бас құда болып?!

— Мына тұрған Манкент қой, арба жегіп берейік, шаршамайсың.

Не керек, бәрі жабылып шалды көндірді.

Екінші болып Дәу Омар «тізімге» ілінді.

Әрине, жолды, жөн-жосықты, орысша білетін Оразбақ бар.

— Е, осы үшеуің жетесің, қазақкершілікке салып, үйіліп-төгіліп барсаңдар, орыс құдағи шошып кетер, — деп Шыны тізімді тежеді.

— Ойбай, қатындар жағы нейбет қала ма? Ақ жаулықтан да біреу барсын да, — деп Ұлтуған кемпір бүкір белін бекер тікірейтпек болып, бір жұлқынып қалды.

Бірақ «ақ жаулық» елінен лайықты өкіл табылмады, біреуінің өң-басы келісті-ақ, көйлегі ескі, біреуінің емшекте баласы бар. Ұлтуған кемпір бүкір, әрі десе Оразбақ кетіп барады.

Сонымен, үш еркек те жетеді деген ұйғарым болды.

Енді осы үшеуінің киім басы сарапқа салынды. Оразбақтың киімі ине-жіптен жаңа шыққан, ақ күріштей. Сексеннен асқан Ахат та біркиері таза болатын. Небір жаманшылықта үстіне қылаң түсірмейтін мұнтаздай таза шал.

Дәу Омардың үсті-басы олпы-солпылау еді. Ауыл арасында ешкім елемес, ал орыс құдаларға қонаққа барудың жөні бір басқа. Тау-Шілмембет бөтен жерге күлкі бола алмайды. Шыны шал өзі қыста тіктірген түлкі тымағын ұсынып еді, Дәу Омардың қазандай басына батпай қойды. Қара шибарқытпен тысталған қырмызы қызыл түлкіге Дәу Омар қызықса да, амал жоқ, Шыныға қайтып берді.

Оразбақ Мәскеуден ала келген басы артық, күнқағарлы «шәпкесі» бар екен, соны әкеліп көрсетті. Сұр кепка Дәу Омардың басына қона кетті.

— Ой-бу, Құдай сыйлады, құдды қара орыстың өзі болды да қалды, — деп Дәу Омардың кемпірі бетін шымшыды. Дәу Омар айнаға қарап, кепканы бір шекелеп киіп:

— Орыс құдағиға ұнап қалармын, кисем, киейін, — деп келісті. Үстіне ұп-ұзын қылып, Оразбақтың орыс пальтосын киді.

— Ой-бой, мынау нағыз өкіметтің өзі болды ғой, — деп Тау-Шілмембет тегіс мәз болды.

Жолаушылардың жанына ауылдың бала-шағасы түгел жиналды. Дәл бір Көкіректің базарында Ташкенттен келген цирк ойын көрсетіп жатқандай қызықтайды. Көкіректің базарында өзбектің өнерпаз даршылары арқанның үстімен жүріп ойын көрсететін. Мынау да бір тамаша. Тіпті ауылдың иттері де, «бұл не?» дегендей құйрықтарын бұлғаңдатып, балалардың арасына кіріп, салпаң құлақтарын бір көтеріп, бір түсіріп, бастарын қисайта қарап қалған.

— О, жеңеше, абайла! Жәкем орыс ауылға тоқал айттырып бара жатқаннан сау емес, — деп бір қайнысы Дәу Омардың кемпіріне тиісті. — Орыстан тоқал алатын адамның қылығы ғой мынау. Басында — шәпке, жараса қалуын қарашы өзіне.

— Әй кемпір, шынында ұят шығар, әкел өзімнің жаман киіз қалпағымды, — деп Дәу Омар айни беріп еді, кемпірі:

— Қой әрі, жұрт айтты екен деп құбылма. Кие бер сол шәпкені, несі бар. Мәскеуден келген тәбәрік. Жақсы ырым болады. Орыс құдағидың көзіне де жылыұшырарсың. Бірақ әлгі тоқал деген бәлені шыннан көріп жүрме. Әкелсең, жөні түзуін, можантопайын әкел. Мен де бір қу тіршіліктен құтылып, қолымды жылы суға малып отырайын.

— Сандалма! — деп Дәу Омар арбаға бұрылды.

Тау-Шілмембет жиналып, ауылдағы қылқұйрықтың ең тәуір дегенін таңдап, Шынының арбасына жегіп, әбзелін оңдап, арбаның шабағына дейін шүберекпен сулап сүртіп, ұлықтың былқылдақ күймесіндей күйттеді.

Үш азамат арбаға мінді. Делбені Дәу Омар ұстады. Арбаның арт жағында аяғы байлаулы семіз қара тоқты жатыр. Құдағиға сый сол. Арба орнынан қозғала бергенде, Омардың кемпірі кимешегінің қисайып кеткен жиегін жөндеп қойып, байына тапсырма айтты:

— Әй, байғұс-ау, орыстардың ортасына барасың. Тым дарақылана берме. Әлгі арақ ішкізетін бәлесі болады деуші еді, татып қойма қара басып. Шошқаның етін беріп жүрмесін бәле болып.

Дәу Омар екі көзі ежірейіп: