Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

Осы кезде марқаны сойып, жіліктеп, мүшелеп болып, қолы-басын жуып, Ахаттың қасына Дәу Омар келіп қонжияды. Оразбақ арбадағы аттың қамытын алып, атыз бойындағы киіздей тұтасып өскен ажырыққа кісендеп қойды. Түлкібастан Сайрамсуға дейін едәуір жол тартып келген торы ат ажырықты аузымен емес, танауымен жейтіндей-ақ қайта-қайта пысқырынып, киіздей қалың отқа бас қойды.

Есіктің алды — гүлзар. Мына Тау-Шілмембет бұрын көрмеген гүлдердің неше алуаны жайқалып, жұпар иісі мұрын жарады. Тегінде Елизавета Петровна бағбан адам. Шымкентте үйі бола тұра, қысы-жазы осы Манкенттегі қонысынан шықпайды. Есік алды қызғылтым раушан, күлгін түсті райхан сияқты гүлдерге тұнып тұр. Одан әрі шағын бақша — картоп гүлдеп, пияз, бадыран, тағы басқа Тау-Шілмембет білмейтін түрлі көкөніс өсіп тұр. Одан әріректе алма, өрік, шабдалы, шие гүлін төгіп, түйін тастаған шақ екен.

— Жаңа өкіметтен бұрын жеріміз бір-екі гектардай еді, — деді үлкен самаурынды алып кірген «орыс құдағи» таушілмембеттіктердің бау-бақшаны тамашалап, таңғалып отырғанын сезіп. — Клевенцов деген бір ешкібас, қаратұяқ неме, Тұрардың үстінен «енесіне жер бөліп берді» деп арыз жазған соң, осы жердің тек жарты гектардайын ғана қалдырып, басқасын өкіметке өткіздім. Бар ермегім — осы бау-бақша. Ескендір екеумізге осы да жетіп жатыр.

Елизавета Петровна құрметті құдаларға деп екі шиша шарап алып келіп қойды. «Сырлы аяқтың сыры кетсе де, сыны кетпейді», бұрынғы ояз бастығының бәйбішесінің дастарқаны ауыл қазақтары үшін әрі таңсық, әрі шырайлы еді. Үй иесі шарапты хрусталь бокалдарға құйды. Ахат алдына да қойдырмай қойды. Мұндай дастарқанның сырын ептеп білетін Оразбақ:

— Жарайды, Елизавета Петровна, бұл кісілерді қинамаңыз. Мен-ақ ауыз тиейін, — деді.

Үй иесі сонда Дәу Омарға тиісті:

— Үлкен кісінікі жөн, сенікі не жорық, — деп Дәу Омарды омыраулап-ақ бақты.

Ақыры Дәу Омар былқылдай бастады.

— Мейлі, Құдай өзі кешірер, пайғамбар да дәмін татқан дейді ғой, арақ емес, таза жүзімнің шырыны көрінеді, құдағи қиылып ұсынғанда, алмағаным болмас, — деп Ахатқа жалтақтап еді, Ахат «мейлің» дегендей басын изеп қойды.

Содан, әне-міне дегенше, шишаның біреуі босады. Көмектесіп жүрген көрші қазақ әйелдер лезде қара бағланның етін буын бұрқырата алып кірді.

Қыза-қыза келе, екі шиша жұмырға жұқта болмай қалды да, Елизавета Петровна шарап сақтайтын подвал-ұраға тағы түсті. Ұйқысы келіп, қыңқылдай бастаған Ескендірді көрші қазақ әйелдердің бірі алдына алып, әлдилеп отыр. Сөйтсе, жалғызілік орыс кемпірдің бала бағуына әр заман-ақ қол ұшын беріп, араласып-құраласып кеткен жаныс, дулаттың әйелдері екен.

— Ескендір біздің жиеншарымыз ғой, мұны бақпай, кімді бағамыз?—дейді баланы балбыратып, ұйықтатып тастаған Ақтамақ деген келіншек.

Бір кездерде Дәу Омар масаң тартып, ауылдың боза жорасында отырғандай-ақ, әу деп ән сала бастады. Баяғы:

Сайрамсу малдың жайлауы-ай,

Өмірдін бармай-оу байлауы-ай...

Мұндай көңілді отырысты көптен бері көрмеген Елизавета Петровна да орысша бір ән салды. Заманында — кімсің — ояздың әйелі болған, тұрмыстан қысаңдық көрмеген бәйбіше, енді шаңырағы құлаған орданың жұртын бағып жалғыз отыр. Бай хабарсыз. Ақ генерал ағылшындарға қосылды деген сыбыс бар еді, ағылшындар болса, Каспий маңайынан аластатылған. Бәлкім, соларға ілесіп, шетел өтіп кетуі де ықтимал. Әйтеуір, тағдыры дүдәмал. Әрине, күйеудің аты күйеу, ол бас ие. Дегенмен генерал әлі ақбоз ат жеккен күйме мініп жүрген дәуренінде Елизавета Петровнаның көңілін талай қалдырған. Жар деген аты болмаса, Елизавета Петровна тек үй шаруашылығындағы бір қызметші әйел санатында еді. Қалған көңіл қандай шуақ түссе де жібімейді. Генералдың жоғалып кеткеніне аса қайғыра қоймайтыны содан. Ал қызы Наталья Алексеевна Рысқұловпен ажырасып, басқа бір қызыл командирге тиіп кеткен. Қазір Одесса жағында көрінеді. Ендігі жалғыз медет сол Натальядан туған Рысқұловтың баласы — Ескендір.