Правда и легенда / Ақиқат пен аңыз - Азильхан Нуршаиков / Әзілхан Нұршайықов

Ертеңінде түс ауа есіктің қоңырауы шылдырлады. Телефон соққан француз әйелі екен. Қасында біздің Жазушылар одағы басшыларының біреуі бар. Оларды төрге отырғыздым да, өзім қарсыдағы креслоға жайғастым. Әйел алдымен қабылдағаным үшін көп-көп рақмет айтты. Мен басымды изедім. Содан соң ол сумкасынан ағасының хатын алып, маған ұсынды. Хатқа қарадым да:

— Мен французша білмеймін, мадам, — дедім.

Ол жалма-жан сумкасына қайтадан қолын сұғып, екінші бір қағазды суырып алды.

— Ғапу етіңіз, полковник мырза, мен орысшасын қоса бермеппін ғой, Сізге, — деп қағазды маған берді.

Оқысам француз подполковнигі маған жауынгерлік сәлем жолдапты. Мен туралы кітаптан оқығанын, Совет Армиясы полковнигін өзіне ұстаз көретінін айтыпты, тағысын тағылар. Хатты оқып болдым да:

— Ағаңызға рақмет. Менен жауынгерлік сәлем айтып барыңыз, — дедім.

Әйел жымиып бас изеді де:

— Сізге бірнеше сұрау беруіме бола ма? — деді.

Осы кезде оның қасына еріп келген жазушы қазақша:

— Бауке, былай... қиқарланбай... дұрыстап... — дей беріп еді, мен оның сөзін бөліп жібердім.

— Мадам қазақша білмейді, — дедім өзіміздің жазушыға ежірейе қарап, орысша сөйлеп. — Мен французша білмеймін. Сондықтан біздің тек қана орыс тілінде сөйлескеніміз жөн.

— Қазақтар француз әдебиетін оқи ма? — деп әйел бірінші қойды.

— Оқиды, мадам, көп оқиды, — дедім мен, — Француз әдебиетін қазақтардың көпшілігі орыс және қазақ тілінде оқиды. Сонымен бірге француз тілінде оқитын қазақтар да бар. Олардың саны әлі аз. Бірақ түбінде қазақтардың көпшілігі француз әдебиетін түпнұсқадан оқитындығына мен Сізді сендіре аламын.

Әйел менің жауабымды қағазына жазып болғаннан кейін:

— Мадам, бәлкім Сіздің менің өзімнің француз әдебиетін оқитын, оқымайтынымды білгіңіз келетін болар, — дедім.

Әйел үндемеді. Содан кейін мен орнымнан тұрдым да:

— Менің кітаптарымды көріңіз онда, — деп кабинетімнің есігін аштым.

Әйел орнынан ұшып тұрып кабинетке кірді де, бірден шкафтағы кітаптардың түбіне үңілді. Үңілген сайын:

— О, Золя!

— О, Флобер!

— О, Бомарше!

— О, Анатоль Франс!

— О, Роман Роллан!

— О, Луи Арагон!

— Антуан де Сент-Экзюпери! — деп, әбден есі шығып кетті.

— Бұл сұрағыңызға қанағаттанарлық жауап алдыңыз ба, мадам? — дедім мен.

Әйел басын изеді.

— Ендеше қайтадан жайғасып отырайық.

— Сіздің Франция президенті Де Голльге көзқарасыңыз қандай? — деді әйел қайта келіп отырғаннан кейін екінші сұрағын айтып.

— Кубада болғанымда маған әскери адамдар саяси сұрақтар қойды. Мәселен, АҚШ-қа қалай қарайсыз, ағылшындарды қалай көресіз? — деген сияқты. Мен ешқандай саяси сұраққа жауап бермеймін дедім оларға. Менің партиямның, Отанымның оларға көзқарасы қандай болса, менің де көзқарасым сондай. Осыдан кейін кубалықтар маған саяси сұрақтар бермейтін болды Ал Сіз әйел адамсыз ғой, сондықтан жауап берейін.

— Де Голль мырзаның саяси бағытына қосылмаймын. Бірақ өзін Францияның адал ұлдарының бірі деп есептеймін, дедім.

— Қазақ әдебиеті туралы пікіріңіз қалай? — деді әйел бұдан соң.