Дон Кихот І - Мигель де Сервантес

Мырзасының соңғы айтқан сөзін құлағы шалып қалған Санчо оған былай деді:

— Сеньор Дон Кихот, сіз тек, өзіңіз барынша сенімді түрде уағда еткен, ал өзім тағатым қалмай тосып жүрген, осынау графтықты маған тауып беруді ғана біліңіз, ал оны басқару жағына қабілет-қарым менен табылады, — ал, мәгәрки, кемшін соғыңқырап жатса, онда, естуімше, сеньорлар иелігін жалға алатын адамдар да бар көрінеді, жыл сайын тиісті ақысын төлеп, басқару міндетін өз қолына алатын көрінеді, ал сеньор болса шалжиып үйінде жатады, жалдан тапқан ақшаға өмір сүреді, басқа ештеңеге алаң болмайды. Мен де тап солай етем: басымды қатырып жатпаймын, шаруаны қолма-қол тапсырам да, жалдан түскен табысқа герцог секілді шалқып тұра бастаймын, ал аналар қалай қылса олай қылсын.

— Бұл әңгіменің бәрі тек түсетін табысқа ғана қатысты жәйт, Санчо бауырым, — деп каноник наразылық білдірді, — бірақ әділ қазылықты меншік иесінің өзі жасауға тиіс, міне қабілет-қарым мен ақыл-парасат та тап осы жерде керек болады, ал ең бастысы, істі мейлінше әділ түрде шешуге деген шынайы ынта-ықылас қажет: егер әу бастан осындай ықылас болмаса, онда орта тұсында және аяқ жағында істің шырқы бұзылады, өйткені жаратқан иеміз аңқау жандардың ақ ниетін өрге сүйресе, данагөйлердің қара ниетін көрге сүйрейді.

— Мұндай пәлсапа — менің қолым емес, — деп құлаққағыс етті Санчо Панса. — Білетінім біреу ғана: маған графтыққа ие болу керек, ал басқару жағын бірдеңе қыла жатам — жұрттың жаны қанша болса менің де жаным сонша, тәнім тіпті үлкендеу боп та шығуы мүмкін және иелігімді кез-келген корольден кем басқармайтыным кәміл, ал өз иелігіме король болғаннан кейін ойыма не келсе соны істеймін, ойыма келгенді істегендіктен көңілім қалай қош көрсе солай тірлік кешем, көңіл қошым бойынша тірлік кешкеннен кейін төрт құбылам тегістеліп, жан рақатына бөленем, ал кімнің төрт құбыласы тегіс болса, оның арман ететін де ештеңесі қалмайды, ал ештеңені арман етпейтін болсаң, онда әңгіме де сонымен тәмам, тек графтық қолыма тезірек тисе екен, онан соң — көрсоқыр айтқандай, “көре жатамыз” ғой.

— Пәлсапаңды парықсыз деп айтуға ауыз бармайды, Санчо, бірақ, солай бола тұрғанымен, графтық деген — күмәнді әңгіме.

Дон Кихот каноникке қарсылық білдірді.

— Одан қандай күмәнділік көріп тұрсыз? Өз басым ұлы Амадис Галльскийдің өнегесін үлгі тұтам — ол атқосшысын Құрлық аралының графы етіп қойған-ды, олай болса, мен де Санчо Пансаға, кезбе рыцарьларға әйтеуір бір кезде қызмет қылған атқосшылар ішіндегі ең таңдаулылардың біріне, еш қысылып-қымтырылмастан граф атағын бере алам.

Дон Кихот сөзінің қалайша қисынды сандырақ боп шығатыны, Көл Рыцарының бастан кешкен оқиғаларын қалайша сипаттап бергені, өзі зейін сала оқып-тоқыған қиыннан қиыстырылған өтірік әңгімелердің санасында қаншалықты өшпес із қалдырғаны каноникті қатты таңғалдырды, сондай-ақ мырзасы уәде еткен графтыққа ие болуға соншалықты аңсары ауған Санчоның аңқаулығы да оны таңырқатпай қалмады. Сол аралықта азық-түлік артылған қашырды әкелу үшін каноник бекетке аттандырған малайлар да келіп жетті; бұл екі ортада, бұрын айтылып өткеніндей, арбакеш өгіздерін жайылым шүйгініне оттатып алуға жіберген-ді; сөйтіп бәрі ағаш көлеңкесіне жайғасып, тамақ ішуге кірісті: кілем мен көкорай олар үшін дастарқан міндетін атқарды. Осылай ас ішіп отырған кездерінде кенет қалыңның арасынан шулаған дыбыс пен қоңырау шылдыры естілді, іле-шала жыныс арасынан терісінде қара-ала теңбілдері бар сүйкімді ақ ешкі шыға келді. Оны кейін қайырып отарға қоспаққа тырысып, соңынан бақташы қуып келеді, дәл осындай жағдайда бақташы атаулы не деп айқайлайтын болса, ол да солай айқайлап келеді. Зәресі зәр түбіне кеткен қашқын пана іздегендей жолаушыларға қарай шауып, жақындай бере кілт тоқтады. Бақташы оны қуып жетіп, мүйізінен ұстай алды да, бейне ойлай да, ой түбіне бойлай да білетін жан иесімен сөйлескендей, оған былай деді: