— Міне, әңгіме қайда! — деп дауыстап жіберді Дон Кихот. — Сонда корольдер кеңшілігімен жарық көрген, қарап шығу міндеті жүктелгендер тарапынан мақұлданған, жас та, кәрі де, кедей де, бай да, оқымысты да, надан да, малай да, дворян да, бір сөзбен айтқанда, түрлі дәреже-атағы бар адамның бәрі бірдей ұнатып, мақтауын асырып жүрген кітаптар — шындыққа мейлінше ұқсастығына қарамастан, белгілі бір рыцарьдың әкесі мен шешесін, жақын-жуығын, туған жерін, қанша жаста екенін жақсы білетінімізге қарамастан, оның өмір жолы мен ерліктерін, бұл ерліктердің қай күні, қашан және қай жерде жасалғанына шейін өзімізге егжей-тегжейлі баян етіп отыратынына қарамастан бұл кітаптар ақылға сыйымсыз әумесерлік боп шыққаны ма? Жә, осы қорлағаныңыз да жетер, мархабатты мырза, өзіңізге берген кеңесіме ақыл-есі бүтін адамның баршасы құлақ қойғаны жөн, сіз де сөйтіңіз, — одан да соларды тағы бір қайталап оқып шығыңыз, сонда бұл істің қаншалықты ләззат беретініне көзіңіз кәміл жететін болады. Ақ-адал шыныңызды айтыңызшы: бұрқ-сарқ қайнап жатқан қарамайдан тұратын орасан үлкен көлді, онда құрттай құжынап жүзіп жүрген улы жыландар мен жай жыландарды, кесірткелерді және басқа да зәреңді ұшыратын жексұрын да рақымсыз құбыжықтарды көз алдымызда тұрғандай елестетуден артық қандай қызық болуы мүмкін? Міне, тап осы көлдің тұңғиығынан бір мезгілде мынадай мұңға толы дауыс естіледі: “Беу, мына жан шошырлық көлге жанарын тігіп тұрған бейтаныс рыцарь! Оның қап-қара суының тереңіндегі асыл қазынаға ие болғың келсе, қайтпас-қайсар рухыңның асқақтығын дәлелдеп, мына от боп өртеніп жатқан қара қойыртпаққа сүңгі, өйткені тек осы шартты орындағаныңда ғана сен осынау қара тереңде орын тепкен жеті феяның жеті қамал-сарайында құпия түрде сақтаулы жатқан ғажайыптарды тамашалай аласың”. Діріл қаққан осы бір дауысты естіген рыцарь қауіп-қатер жайында ойланып-толғанбастан, тіпті үстіндегі зілмауыр сауыт-сайманын да шешіп әуре болмастан, тағдыр-талайын жаратқан құдай мен жүрегінің әміршісіне табыс етіп, сақылдап қайнап жатқан көлге қойып кеп кетеді, сөйтеді де, кенет, мүлдем ойламаған жерден, көз жауын алатын көркем жазықтан бір-ақ кеп шығады, — оны көргеннен кейін Елисей жазығы дейтінге тіпті қарағың да келмей қалады. Аспан оған әдеттегіден әлдеқайда мөлдір, күн сәулесі — керемет шуақты көрінеді, көз алдында әсем тоғай көлбеп жатады, ондағы бұтағы тарам-тарам жасыл жапырақты ағаштар сән-салтанатымен көзді арбап, бір ұшып, бір қонып жүрген түрлі түсті титімдей торғайлардың жанға жайлы уілі құлақтың құрышын қандырады. Сол арадан ол бұлақты кезіктіреді, оның мөлдір хрустальдан аумайтын салқын суы табанында қиыршық құм мен електен өткізілгендей біркелкі, алтын мен таза інжуден аумайтын аппақ ұсақ тас жатқан арнамен сылдырай ағады. Міне, мына жерде түрлі түсті яшма мен жылтыр мәрмәрдан түзілген жасанды суатқы, ана тұста үңгірге ұқсас бір қуыс, ондағы әр жерде бір шашылып жатқан кішкене қауашақтар мен ұлудың ақшылтым және сарғылтым қабыршақтары жалтыраған хрусталь кесектерімен және жасанды зүбаржаттармен мидай араласып, өзгеше бір өрнек құрайды, соған қарап жаратылыстан өнеге алатын өнердің тіпті одан да асып түскендей болғанын бажайлайсың. Мына арадан бекініске айналдырылған қамал-сарай немесе сән-салтанаты көз жауын алатын ғажайып үй күтпеген жерден бой көрсетеді, қабырғалары — құйма алтын, мұнаралары — алмас, қақпалары — гиацинттен жасалған, ғимараттың өзі алмас пен қызыл жақұттан, лағыл мен інжуден, алтын мен зүбаржаттан тұрғызылғанымен, оның елден ерекше құрылысы шынымен-ақ таңырқауға лайықты. Мұнан кейін бізге тағы не көруге болар еді? Қамал-сарай қақпасынан бірінің соңынан бірі тізіліп ұзын-шұбақ боп шығып келе жатқан, үлде мен бүлдеге оранған қыздарды көрген болар едік, — киім-кешектерінің керемет келістілігі мен көркемдігін рыцарьлық роман авторларының мәнерімен суреттеуге кіріссем, шеті мен шегіне ешқашан жете алмаған болар ем. Олардың ішіндегі біреуі, сірә, жетекшісі, бұрқ-сарқ қайнаған көлге ойланбай қойып кеткен рыцарьды қолынан ұстап, оны ғажайып ғимаратқа немесе қамал-сарайға үн-түнсіз алып кіреді, оған үстіндегі киімдерін шешіп тастауға әмір етеді, сосын оны жылы сумен шомылдырады, денесін иіс маймен сылайды, иіс су себілген, хош иісі бұрқыраған көйлекті әкеп кигізеді, екінші бір қыз келіп айрықша қымбат бағалы, тұтас бір қаланың бағасы қанша болса, ол да сонша, тіпті одан да қымбат тұратын плащты әкеп иығына жабады. Тағы не көруімізге болар еді? Одан соң оны басқа бір кең бөлмеге алып барғандарын, ондағы үстелдерге ас та төк қып дастарқан жайылып қойғанын, бұған рыцарьдың аң-таң боп қарап қалғанын көрер ек. Оның қолына амбра мен хош иісті гүлдердің сөлі араласқан су құйылғанына куә болар ек. Оны піл сүйегінен жасалған креслоға отырғызғанын байқар ек. Қыздардың ләм деместен үн-түнсіз қызмет көрсетіп жүргенін білер ек. Оған алуан түрлі тағам әкеп беретіндерін, өте дәмді етіп әзірленгені сонша, қайсысына қол созарын білмей қалғанын аңғарар ек. Бұған қоса, осы той-думанға арнап ойналған музыканы естір ек және әнді кім айтып тұрғаны, оның дауысы қай жақтан шығып жатқаны беймағлұм күйде қалар еді. Ақыр соңында той-думан аяқталып, ыдыс-аяқ жинап әкетілген кезде рыцарьдың креслода шалжиып жатқанына, жарамсыз дағдысы бойынша тісін шұқи бастағанына, сол мезет күтпеген жерден бөлмеге әлгінде өзі көргендерден де әдемі бір сұлудың кіріп келгеніне, қасына келіп отырып, бұның неғылған қамал-сарай екенін, өзін қалай дуалағандарын және басқа да нәрселер турасында айта бастағанына, оның бұл әңгімесі рыцарьды таң-тамаша қалдырып, ал хикаяны оқып отырған жанның жүрегін зор қуанышқа толтырғанына куә болар ек. Бұл жайында енді басқа ештеңе айтпаймын, өйткені кезбе рыцарьлар жөніндегі кез-келген кітаптың кез-келген бөлігі кез-келген оқырманды рақатқа кенелте алатынына кәміл көз жеткізу үшін осы айтқандарымның өзі-ақ жарап жатыр. Сондықтан, мархабатты мырза, осы сөзіме сеніңіз, сөйтіп бұл романдарды тағы бір қайталап оқып шығыңыз, егер көңіліңіз құлазып, ештеңеге зауқыңыз соқпай тұрса, оны оқығанда уайым-қайғыныңызды қалай ұмытып, қалай шаттыққа бөленгеніңізді байқамай қаласыз. Ал, енді өз жайыма келсем, кезбе рыцарь болғалы бері мен өжет, кішіпейіл, жомарт, тәрбиелі, кеңпейіл, инабатты, тәуекелшіл, әдепті, төзімді бола түстім, тұтқынға алынуға да, қиыншылықтарға да, дуалауға да шыдамдылық көрсетіп жүрмін. Осы таяуда ғана өзімді есі ауысқанға балап, торға қамап тастағандарымен, құдіретті күш қолдау көрсетіп, Фортуна теріс айналмаса, айбынды білегімнің арқасында көп ұзамай-ақ корольге айналармын деп сенем, сонда қаншалықты мейірбан және жомарт екенімді жұрттың бәрі білетін болады, өйткені, адалын айтқанда, сеньор, жомарттық деген жаратылысына туа бітті тән қасиет болғанымен мұндай мәрттікті кедей ешкімге жасай алмайды, ал ізгі ниеттен әріге жоқ мейірбандық та бір, қолдау таппаған діни сенім де бір — екеуі де өлі нәрсе. Сондықтан да, император атануыма Фортуна мүмкін болғанынша тезірек жағдай туғызғанын қалар едім: сонда жүрегімнің қандай кең екенін көрсетер ем, достарыма, соның ішінде, әсіресе, атқосшым Санчо Панса байғұсқа, өзім өз болғалы жолықтырған жарандардың ішіндегі ең абзал жанға, бар жақсылықты жасаған болар ем: оған өзім әлдеқашан уәде еткен граф лауазымын бергім келеді, тек бір ғана кілтипан — графтықты басқаруға қабілет-қарымы жетпей ме деп қорқам.