Дон Кихот ІІ - Мигель де Сервантес

— Альбогалар деген, — деп түсіндірді Дон Кихот, — мыс шамдалға ұқсас металл бұйымдар; егер оларды бір-біріне ұрсаң, іші кеуек және бос болғандықтан, белгілі бір дыбыс шығарады, рас, мұны онша нәзік әрі әуенді деуге бола қоймас, бірақ, жалпы алғанда, құлаққа жағымды, волынка мен тамбурин секілді деревнялық қарабайыр аспаптар дыбысына ұқсас. Ал альбогалар дегеннің өзі — испан тіліндегі бастапқы буыны al боп келетін, мысалға almohaza, almorzar, alhombra, alguacіl, alhucema, almacen, alcancіa және басқа да кейбір осындай сөздер секілді мавр сөзі; тек үш мавр сөзі ғана испан тілінде і әрпімен аяқталады, яғни: borceguі, zaquіzamі және maravedі. Ал, alhelі және alfaquі47 сөздерінің араб тілінен енгендігінде дау жоқ, өйткені al буынымен басталып, і әрпімен аяқталып тұр. Мұның бәрін саған жай әншейін айтып жатырмын — альбогалар сөзіне байланысты есіме түсіп кеткені. Ал енді өзімізді жаңа салада жақсы жағымыздан көрсетуіміз үшін бізге мына бір жағдаят айтарлықтай көмектеседі: өзің білесің, менің аздап өлең жазатыным бар ғой, бакалавр Самсон Карраско болса — әжептәуір жақсы ақын. Священник жайында бәлендей ештеңе айта алмаймын, алайда оның да өлеңге әуестігі бар екеніне бәс тігуге бармын. Маэсе Николастың да құралақан еместігіне күмәнім жоқ, өйткені шаштараз атаулының бәрі немесе бәрі дерлік шетінен — гитарашы мен өлеңші боп келеді. Мен сүйіктімнен қол үзіп қалғаныма налитын болам, сен махаббаттағы тұрақтылығыңды дәріптейсің, бақташы Карраскон тауы қайтқанын айтып күйзеліп-күңіренеді, ал священник Пресвитериамбро көңілі не қаласа соны таңдап алады, — бір сөзбен, бәрі де ойдағыдай боп шығады.

Санчо бұған былай деп жауап қатты:

— Мен, сеньор, жолым ауыр адаммын, бұл күнге жете алмай қаламын ба деп қорқам. Өй, шіркін-ай, бақташы болсам, әдемі ағаш қасықтарды көл-көсір ғып жасар едім-ау! Қандай ғажап қуырылған нан, қандай дәмді кілегей, қандай әдемі гүлтәждер болар еді бізде, — қысқасы, бақташыларда бар нәрсенің бәрі де болар еді бізде, сондықтан керемет ақылды деп табына қоймаса да, жұрттың мені керемет шебер деп табарында күмән жоқ. Қызым Санчика далада жүрген бізге түскі ас алып келер еді. Жоға, шатып кеттің, ол өзі сондай сүйкімді қыз, ал бақташылардың арасында аңқаулардан гөрі айлакерлер көп, ойнақтап жүріп от басып қалуы да ғажап емес, өйткені аярлық пен арсыздық — далада да, қалада да, бақташы лашығында да, король сарайында да жетіп артылады, сондықтан арам ойдан аулақ болсаң — абзал адамға айналасың, көзден кеткен — көңілден кетеді, жалғыз рет жаза бассаң — өмір бойы өкінесің.

— Жә, жетер, мақалдатқаның, Санчо, — деді Дон Кихот, — әлгінің кез-келгені-ақ ойыңды айқын жеткізіп тұр. Мақалды судай сапырма, шектен шықпа деп саған қанша рет қақсадым десеңші! Бірақ, саған айтқан не, айтпаған не — оң құлағыңнан кіріп, сол құлағыңнан шығып кетеді: шешем сабаймын деп зәремді алып жатыр, мен болсам әлі зырылдауық ойнап отырмын!

— Меніңше, — деді Санчо, — “Өзінің басындағы отты көрмей, біреудің басындағы шоқты көреді” дегенді тап мына сіз сияқты, тақсыр, адамдарға арнап айтқан секілді. Мақалдатпа деп маған ұрсасыз, ал өзіңіз қос-қостан ытқытасыз.

— Сен қызықсың, Санчо, — деді Дон Кихот, — мен мақалды оңтайлы жерде ғана келтірем, ол өз орнына келіп тұра қалады, ал сен болсаң оны келтірмейсің — тартқыштайсың, шашынан сүйрейсің. Мақал — тәжірибеден туындаған қысқа да нұсқа нақыл сөз, бағзыда ғұмыр кешкен кемеңгерлердің ой тұжырымы дегенді саған бұрын да бір рет құлаққағыс еткем, ал орынды жерінде келтірілмеген мақал да бір, мылжыңның сөзі де бір. Жә, бұл жайында осы айтқанымыз да жетер, қараңғы түсіп кетті, қане, күре жолдан бұрылайық та, жақын маңайдағы бір жерге түнеп шығайық, — қалғанын таңертең көре жатармыз.