— Балалар, сеньор, ата-ана құрсағының бір бөлшегі есепті, осы себептен де, оларды жақсы болсын, жаман болсын, тәнімізге өмір беретін жанымыз секілді жақсы көруіміз керек. Ата-ананың парызы — оларды жас кезінен-ақ ізгіліктің, өнегеліліктің және ізгі ниетті христиандық өмірдің жолына салу, сонда ол кейін, кемеліне толғанда, ата-анасының қариялық тірлігінің тірегіне және өз ұрпағының мақтанышына айналады. Оларды белгілі бір ғылыммен шұғылдануға мәжбүр етуді мен парасаттылық санатына қоса алмаймын, — бұл жерде тек көзін жеткізу, сендіру арқылы ғана әрекет ету керек; мектеп шәкіртіне ішер ас жайында қам жеудің қажеті болмаса, — өйткені бұл жайында ол уайым етпейді, тамағын ата-анасы тауып береді, — онда, меніңше, ата-анасының оған ерекше бейімділік танытқан ғылымымен айналысуына да ерік бергені жөн, ал поэзия ғылымынан пайда табудан гөрі жан рақатын табу жағы басым болғанымен, оны зерттеуде тұрған ешқандай әбестік жоқ. Менің ойымша, сеньор идальго, поэзия нәзік те жас, үріп ауызға салғандай сұлу қызға ұқсайды, басқа көптеген қыз, яғни қалған ғылымдардың бәрі, оған тарту-таралғы беріп, оған әшекей тағып, оны әдемілендіре түсуге тырысады, сөйтіп оған бұлардың көрсеткен қызметін пайдалану, ал бұларға — оның атақ-абыройының шуағына шомылу қажет болады. Бірақ, бұл қыз өзіне ожар қылық көрсеткенді, көше аралатып, өзі жайында алаңдарда немесе сарай қалтарыстарында айқай салғанды жаратпайды. Оның айрықша металлдан жасалғаны сонша, оңтайлы пайдалана білген адам оны баға жетпес алтынға айналдыра алады. Бұл адам оны қатаң тәртіпте ұстауы қажет, сөлекет сатиралар мен анайы сонеттер түрінде жүз көрсетуіне жол бермеуге тиіс; батырлар жырын, аянышты трагедиялар мен көңілді де қитұрқы комедияларды ғана болмаса, оны ешқашан сатпау керек. Сайқымазақтардан және бойындағы асыл қазынаның қадірін білмейтін, бағалай алмайтын надан қара тобырдан іргесін аулақ ұстағаны абзал. Құдай ақы, сеньор, қара тобыр дегенде мені қарапайым жұртты, нәсілі нашар адамдарды меңзеп отыр деп ойлап қалмаңыз, — білімсіз дүбәралардың бәрін, мейлі ол сеньор болсын немесе князь болсын, қара тобырлар қатарына қосуға болады және олар солай аталуға тиіс те, ал поэзияға өзім атап көрсеткен негізде қамқорлық жасап, оған ие болған адамға әлемнің күллі жоғары мәдениетті халықтары тарапынан зор құрмет пен қошемет көрсетіледі. Ал енді, сеньор, балаңыздың испан поэзиясына ынтығы бәсең дегенге келсек, менің ойымша, бұл арада ол ағаттық жасап жүрген тәрізді, ал оның себебі мынадай: ұлы Гомер латынша жазған жоқ, өйткені грек болатын, Вергилий де грекше жазған жоқ, өйткені римдік еді. Қысқасын айтқанда, ежелгі ақындардың бәрі де ана сүтімен дарыған тілде жазды, ізгі ойларын жеткізу үшін шет тілдерге жүгінген жоқ, сондықтан неміс ақыны — өз тілінде, ал кастильдік немесе тіпті бискайлық ақын өз тілінде жазғанды ар санамас үшін бұл дәстүрді дүниедегі тәмам жұрттың арасына таратқан жөн болар еді. Дей тұрғанмен, сеньор, балаңыз, меніңше, испанның өз поэзиясынан гөрі, испан тілінен басқа бірде бір тіл мен ғылымды білмейтін ақындарға қарсы секілді: себебі, басқа тілдер мен ғылымдар олардың табиғи дарынына шырай беріп, жігер қосып, одан әрі жетіле түсуіне септік етер еді, деп ойлайды ғой деймін. Алайда, долбарым дұрыс болса, балаңыздың бұл пікірі де қате, өйткені “ақындық — туа бітті қасиет” деген сөздің жаны бар, — ал, мұның өзі — ақындық қасиет дарыған адам анасының құрсағынан жарық дүниеге ақын боп шығады деген сөз және көктегі құдіретті күш дарытқан тек жалғыз осы қабілетімен ғана, басқадай ешбір ілім-білімсіз және басқадай ешбір дағдысыз-ақ est Deus іn nobіs16 деген сөздің дұрыстығын дәлелдеп беретін шығармалар тудырады. Одан соң тағы бір айтарым, тума таланты бар, оған қоса шеберлікті игерген ақын тек жалғыз шеберліктің көмегі арқылы ғана ақын атанбаққа ниеттенген өлеңшіден әлдеқайда тәуір болады және одан көш ілгері алда жүреді, ал мұның себебі өнердің табиғаттан асып түсе алмайтынында жатыр — өнер тек оны жетілдіруге ғана жарайды, ал табиғаттың өнермен, өнердің табиғатпен ұштасуынан мүлтігі жоқ мықты ақын өмірге келеді. Осы айтқанымның бәрінен түюге болатын тұжырым, сеньор идальго, мынадай: балаңыздың бақыт жұлдызы бастаған жаққа сапар шегуіне кедергі келтірмеуіңіз керек, өйткені, егер ол зейінді шәкірт болса және ғылымның алғашқы сатысына, атап айтқанда, тіл сатысына шығып та үлгерсе, ондашы қазір осындай білімге ие болған ол зайырлы ғылымдардың да шыңына өз бетінше өрмелеп шыға алады, ал шынайы дворянға, — кәдімгі плащ киіп, шпага таққан дворянға, — бұл да өте жарасымды, бұл да оның дәрежесін арттырып, митралар — епископтардың, мантиялар — тәжірибелі соттардың абыройы мен әшекейіне қызмет ететіндей міндет арқалайтын болады. Егер балаңыз әлдекімнің ар-намысына тиетін сатира жазумен әуестене бастаса оны ұялтуға тырысыңыз, жазалаңыз, шимай-шатпағын жыртып тастаңыз, бірақ егер онысы Гораций өнегесінде жазылған уағыздық дүние болса, жалпы кінәрат атаулыны Горацийдің шеберлігімен шенеп-мінесе, онда оны мақтаңыз, өйткені ақындар күншілдікке қарсы шығуға, өз өлеңдерінде күншілдерді әшкерелеуге, сондай-ақ басқа да кінәраттарға қарсы тұруға тиіс, бірақ жеке адамдар жайында әңгіме қозғамауы қажет; солайы солай, әйтсе де, әлденендей бір ащы сөзді айтып салудың қызығы үшін Понт аралдарына жер аударылудан тайынбайтын ақындар да бар. Егер ақын өмірде пәк-таза тірлік кешсе, өлеңдерінде де сол қалпында қалады. Қалам — жан-дүниенің тілі: ақын жүрегінде қандай ой-ниет орын тепсе, жазғандарынан да сол көрініс береді; ал егер корольдер мен шонжарлар поэзияның осынау ғанибет ғылымы парасатты, ізгі ниетті және көшелі адамдардың қолында екенін көрсе, олар мұндай ақындарды құрмет тұтады, елеп-ескереді және бұларға сый-сияпат көрсетеді, ешқашан найзағай түспейтін ағаш жапырақтарынан гүлтәж де кигізеді: бұл — маңдайы осындай гүлтәжбен көмкеріліп, ізет көрсетілген ақынды жәбірлеуге ешкімнің қақы жоқ дегеннің белгісі.