Путь Абая. Книга II / Абай жолы. II кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

– Ол балаларымның анасы. Жақсы анасы болса, жақын досым. Оған қанағат қылмаса, бетiнен жарылғасын. Жолы болсын! Сөз осы-ақ! – деп, Майбасардың қалған сөзiн сөйлетпей, түсiн суытып, томырылып қалды да, орнынан тұрды.

Майбасар не дерiн бiлмей, сұмдық естiгендей, бiр нәрсе дейiн деп едi.

– Қойыңыз, болады осымен. Бұл менiң өз басымның жайы. Аяқ баспас жерге араласпа, ағайын! – деп қатал қайырды. Майбасардың аузын ашырмай, тұжырып тастады. Соған iлес Майбасарға айтпақ бiр сөзiн бастап кеттi. Ол Майбасардың ойында жоқ, бөгде сөз едi.

Абай жаңа шешелер үйiне келе жатқанда, жылап жүрген бала Байсүгiрдi көрген. Оны уатып, қасына ертiп келе жатқан Баймағамбет Абайға Майбасар қылығын қатты шаққан болатын.

Қазiр Абай соны есiне ала бере:

– Онан соң сiзге айтатын менiң де бiр сөзiм бар. Бұны ренжiп, тiптi күйiнiп айтамын. Байсүгiрдi неге ұрдыңыз? Өлi мен тiрiнiң арасында ғарып болып әкесi жатыр. Неге ұрасыз осы ауылдың малшыларын?! – дедi.

Өңi қатуланып Абай қазiр анық ашуланып алған екен. Бiрақ Майбасар бұл жайға сасқан жоқ:

– Уа, қойшы! Малшы, қосшы басынып кетедi. Тәубесi есiне түсiп.жүрсiн. Түк етпейдi! – деп, елеусiз қалдыруға айналып едi.

Абай ендi намыстанып, қатты сөйлеп кеттi:

– Жо, бекер айтасыз, басынбайды малшылар. Неменеге жетiсiп басынушы едi? Көздерiне көк шыбын үймелеп.жүрген сорлыларда не қауқар бар едi? Осы ауылдың үстiне бiр емес, екi емес, қамшы үйiре бермеңiз! – дедi. Майбасардың биылғы жазда бiрнеше рет малшыларды сабағанын еске алып едi.

Анау болса бұған да тоқтамағандай. Дау айтайын деп келе жатқанда, Абай таласа сөйлеп, бастырмалатып кеттi:

– Немене! Жетiм-жесiрдiң ауылы ма бұл, сiз әкiмдiк жүргiзетiн. Бала емеспiз, бармыз өзiмiз де. Бұдан былай тек жүрiңiз! Ұрмақ түгiл, зекiмеңiз көршiлерiмiздi. Ендiгәрi бiрде-бiрiн шертпеңiз.

Әйтпесе, араз боламыз. Қатты араз боламыз, онда маған өкпелеушi болмаңыз. Бүгiн Байсүгiрдi ұрғаның өзiмiздi ұрғаннан кем болған жоқ. Бiлдiңiз бе? Сол! – дедi де, жүрiп кеттi. Абай қонақ үйлерге қарай кеттi. Майбасар бұл жерде үндемей қалғанмен, осы ауылдағы ән-сауықты тыюға сырттан кiрiскен едi. Абайды шешелер үйiне шақыртқанда, кей қонақтарға да кiсi салған болатын. Сүгiр баласы Әкiмқожаға Майбасар сәлем айтып: "ауылда мырза жоқ. Көп жанның көңiлi күптi. Әкiмқожа өзi бiледi ғой. Бұл ауылды қыз-қырқынның топыры етпей, ендi өзi таратсын!" деп, тәсiлдеп айтыпты.

Үмiтей сұлу Айғыздың сiңлiсi есептi. Қара-батыр Есқожа деген кiсiнiң қызы едi. Оған Айғыз өзi апалық әмiр етiп, "ауылға қайтсын, ендi жеттi" дептi. Бүйтiп Абай қонағының шырқын бұзып жатқандарын Майбасар мен Айғыз Абайдың өзiне сездiрген жоқ-ты. Қонақтары да тек қайтуға қам қылғандары болмаса, неге асыққандарын бiрiне бiрi бiлдiрмеген. Ауылдағы көршi, малшы, бала-шағаны Абайдың үйiне жiбермей ығырып жүрген Айғыздар Абай сыртынан осылай әрекет еткен-дi.

Сонымен, Абай қайта қайтқанда, отаудағы қонақтардың аттары ерттелiп, кермелердiң бәрiне байланыпты. Абай құрбыларының асығысына таңданса да: "ертең жүретiн Бiржан оңашада тынығып алсын дескен шығар" деп, өзге мән бермедi. Ол үйге келiсiмен соңғы қымыздарын iшiсiп болған қонақтар ырза-қоштарын айтысып, Абай, Бiржанға соңғы алғыстарын да бiлдiрiп, қимас жүзбен жүрмекке беттедi.

Жан-жаққа топ-топ боп тарап кетiп жатқан жиынды Абай, Бiржан, Ербол, Әйгерiмдер тысқа шығып тұрып, аттандырып жатыр. Ең алдымен бiр топ болып Саркөл, Қопа жаққа беттеп, Әкiмқожа, Керiмбала кеттi. Бұлар қасында Оралбай бiрге барады. Үмiтейдi ертiп, қасына қылжақ серi Мырзағұлды алып, бiр топ боп, Пұшантайға қарай Әмiр тартты. Ол дәл жүрерде Бiржан мен Абайды өз ауылдарына қонаққа шақырып кеттi.

Ертең жүретiн Бiржандардың шыға қонуына сол ауылдар жол едi. Абай ол шақырысты мақұл тапты. Өздерiнiң тағы бiр аулына соңғы рет қондырып, қонақ аттандыруды аса орынды көрген.