Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

— Ол — ең үлкен мәселе! Біз қазір соны шешуіміз керек. Келіндер, біз сол әулиені іздейік енді. Мынау ғажайып үңгір мен осы жүмбақ жартастар арасында әулиеден қалған із болмасқа мүмкін емес. Жүріңдер!- деп, су жағасынан кейін бұрылды.

«Қоңырәулиенің» үңгірлері біреу емес, бүйірлеп кететін бірнеше қалтарыстар бар еді. Соның бір үлкен бүрмасына түсті де жүре берді.

Бірер жақпар тасқа Мағаш, Кекітайлар ездерінің аттарын жазды. Бұлар осы тұста бөгеліп қалғанда, Әбіштің қасына Дәр-мен ерді. Үңгірдің тағы бір қалтарысына екеуі оқшауырақ кетті. Қазір Әбіштің есінде Мағрипа. Оның нұрлы жүзі мен жанды қармағандай шұғыласы мол үлкен сұрғылт кездері еске түсті. Үнемі күлімсіреп, шыншыл, таза сеніммен қарайды. Сүйініп, сүй-сіндіріп тұрғандай. Қараңғы үңгірде Әбіш қол созса, соның аппақ жүзіне саусағы тиетіндей. Дәл алдында жап-жақын тұрған сияқ-ты. Әбіштің қолындағы кішкене білте шам ғана, елсіз сарғыш сәулесімен екеуінің арасын белетіндей. Жігіт өзінің шамын үріп, ешіріп жіберді. Қиялы енді Мағрипаға жүзбе-жүз жақындатады. Сол кезде бұның артындағы Дәрмен қамқорлық етіп, мезгілсіз үнқатта.

— Әбіш, шамың сөніп қалды ғой? Әкел, түіатыпберейін!- деді.

Дермшге түсініксіз күйде, үнсіз тапжылмай тұрған Әбіштің

қасына кеп, оның қимылсыз қолындағы білте шамды тұтата бастады. Кеше ұзақ жол жүріп келе жатеднда, Мағаштың нелер ауыр әңгімерелінің арасында жене өткен түнде де Әбіштің кез алдынан Мағрипаның сеулелі елесі кетпеген-ді.

Қазір Дәрменді тағы да таңырқата түсіп, оқыс сөйлеп қалды.

— Япыр-ай, қандай сұлу!

— Кімді айтасың?

— Мағрипа ше? Мағрипаны айтам! Қандай көркем еді?

Дәрмен Әбішті бұдан әрі де сөйлейтін шығар деп еді, ол

үндемей, тапжылмай тұр. Сонан соң Дәрмен өзі күткен жауабын сұрады.

— Бәсе, мен кешеден бір нәрсе айтарсың деп ем. Үнады ма?

— Үнады деген аз сөз! Құмар еткендей болған жоқпа?

Дәрмен күліп жіберді.

— Е... Солай десеңші! Ендеше, сәті болады ғой. Бұйырса, Ділда апамның арманы орындалады ғой.г Әмин дейінші,— деп, шын достық тілеулестік айтты,

Бірақ оқыған жіғіт жүзінде бұндай қуаныш жоқ. Оның өңі қуаң тартып, салқын тұр.

— Тоқта, Дәрмен! Солай дегеніңмен апамның арманына жол жоқ,— деп бөгеліп тұрып,— әзір мүлде жол жоқ!— деді.

— Неге? Неліктен бұлай дедің?

Әбіш сәл бөгеліп тұр. Көңілінде кешегі күдігі, өзіне ғана мәлім, жасырын қайғылы сыры тағы да тас түйіндей төңкеріліп өтті.

Білгір, қамқор, қартаң доктордың ұмытылмас сөздері Әбіштің құлағына қазір де тағдыр әміріндей өзгермес қатал шындығын айтып тұр. «Үйлену сізге бұл жаста, бұл халыңызда мүмкін емес, әсіресе, жарыңызға қатер»,— дейді.

Дәрменге Әбіш те осы сөзбен жауап берсе керек еді. Бірақ оның көңілінде сол сөздер тұрса да, тілі басқаны айтты.

— Мүмкін емес, менің әлі оқитын оқуым бар. Оны бұндз сарғайта алмаймын. Басын байлап, бағына кесел бола алмаймын.

Дәрмен бұл сөзді бөгет деп білмейді.

— Е, айттырып кетпейсің бе? Ол қалыңдық боп үйінде отырады. Шыдайды, әлі бүлдіршіндей жап-жас емес пе?

Әбіш өз ішіндегі байлауын таласқа салғысы келмейді Сондықтан кесіп айтты.

— Мені өз байлауымнан ойыстырам деме, Дәрмен.

— Әлде, Мағрипаға көңілің...

— Жо... жоқ!..—деп Әбіш шапшаң жауап қатты да:— Егер, жар алатын болсам, жер жүзінде Мағрипадан басқаны тілемес едім, бәлки! Бірақ айттым ғой, оқу бітіріп болмай, шешпеймін. Кешеден менен жауап күтіп жүрген шығарсындар. Менің сезім осы. Бұдан соң қайталап қажамандар!— деді.

Мағаш, Кәкітайларға да, әке-шешесіне де Дәрмен арқылы айтқызып тұрған жауабы осы сияқты. Содан ары жалғыз өзі ілгерілеп кетті. Аздан соң:

— Кәкітай, Дәрмен, Мағаш! Мұнда келіндер! Мен әулиені таптым!—деп көңілдене дыбыстады.

Көлдің сол жағындағы бір кең қалтарыста Әбіш бұларды тосып тұр екен. Шамымен бүйірде жатқан бір ұзын тастың бойын жағалай жарқыратып, қадала қарап тұр.