Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Келесі күні таңертең Шұбар мен Ербол Ысқақ үйінде болып, түстік жеп отырып, бар сөзге қанып алды. Елшілікке жүруге екеуі де қарсылық білдірген жоқ. Тәкежандар бастаған сөзді Оспанның жылы беріліп болғандықтан, орынсыз да көріскен жоқ. Тек Ербол өз ішінен «Абай қуанатын сөз емес, Оспан уайымын тағы да ұлғайта түсетін бір жара ғой. Бірақ бұдан құтылар шарасы бар ма? Оның басына әлек сөз бола қалса, мен қайтіп тартынайын?! Бірге көтеріп көрем де, қолымнан келсе, әлдебір жөнде көмегім тиер» деп ойлады.

Күндіз бір орайда Мәніке Шұбарды оңашалап алып еді. Сонда бұл жақтың тілегі етіп, Еркежанды Тәкежанға ұйғаруды айтып қалды. «Жол да сонікі! Оның үстіне, Ысқақта осыны қостайды. Қаражан болса рұқсат берді. Үш жесірді үлесетін үш әмеңгердің екеуі осыған байлаған соң, өзгелер шырық бұзбас. Және дүниеліқ үшін бір аға, бір інісінің көңілін шайлықтырмас. Оларды өкпелетпес» деп, бірталай дәлелмен дауды да айтып қалды.

Мәнікенің соңғы кезде үнемі шарпысқаны Абай... Кейде атын атасын, кейде жаңағыдай атамай сөз жолдасын, дау айтсын, кекетіп жауықсын, — бәрінде ұстасқаны бір Абай болып алды. Бұрын Қаражан Абайды жақтырмағанда, «Тәкежанға оң қара-майды» деп кінә қылушы еді. Мынау Мәніке Абайды ұнатпағанда, тұп-тура қара жүзді қызғанышпен ұнатпайды. Абай неге жақсы? Мұның күйеуінен неге артық? Неге бар ел соны «білгіш», «даныш-пан» ғып алды? Мәніке Абайға ең алдымен осыны кешпейді.

Шұбардың ішкі қоймаларын өзі білетін Мәніке, жаңа оны жекелеп отырып, алдағы мақсатты да әдейі танытып қоюды қажет деп білді. Осымен Әзімбай, Тәкежаннан басталып, Мәніке, Қаражаннан өтіп, Ысқақты қосып алған құпия кеңес қазір Шұбарды да ілестіріп алды. Шебі тұтасып келе жатқан тартыс жотасы осылай көрініп тұр.

Енді бұл айлалы, астарлы қиын іс пен сұмқыл мінездер өзінің бар күшін, қулық, салмағын жиып болып, Абайды соққалы төніп келді.

Бірақ сыбыры көп, шоғыры мол әлек болып көрінгенмен дәл Абайға жеткенде, бул жумыска ол абылжыған жоқ. Шубар мен

Ербол келіп, оңаша отырып сөз қатқанда, Абай салқын ғана тыңдап, шолақ қана жауап айтты.

Ербол Абайды көрмес бұрын Мағаш үйіне бөгеліп, сонда Ақылбай мен Мағаш екеуіне істің жөнін білдірген. Оларға: «Ақыл көмектерің Абайға керек болар. Қасында болып, біздің сөзді бірге тындайсындар ма, қайтесіндер?» дегенде, Ақылбай бұндай тартыс сөзді сүймейтін, ел сөзінен ұдайы қалыстығы бойынша салған жерден тартынды:

— Жо, мен неғылайын!.. Абай ағам өзі бірдеңе етер... Мағаш болмаса... Мені неғыласын!..— деді.

Мағаш өз әкесі үшін қынжылып:

— Тағы бір бықсыған мазасыздық жепі-ау ағамның басына... Қарамолаға жүргелі, жауапқа барғалы отырғанда, не көріне қалды екен, сонша тықыршып!— десе де, бұл сөзге кірісуді өзіне лайықсыз көрді.

— Үлкен туыстар мен ағам өзі білетін істер ғой. Біз сүғынатын жер емес. Жалғыздығын аяғанымыз болмаса, «мал үлеседі, мұраға таласады екен» деп, ардан аттаймыз ба? Мені де, тіпті, біздің айналадағы жас атаулының бәрін де бұл істен аулақ етіңіз. Досыңның жүгін өзің арқалайсыңда, Ербол аға! Өзі де енді талай қиын мен түйінге соғатын, жүректі айнытатын құдай ұрған сөз болар... Болса да бірақ өткендегі сыбағаңызды білетін кәрі түйе өздеріңсің. Бізді бұл ақылға қоспаңыз,— деген.

Соңғы кезде жастардың аса бір қызықты еңбекке, өнерге берілген күндері болатын. Ендігі айналысқандары — ақындық өнер. Жаңа туған өлендер, дастандар жайындағы аса қызықты, қызулы кеңестер еді.

Ерболдан бөлінгеннен кейін, Мағаш пен Ақылбай, сол өздерінің дос ортасына қайтты. Үранқай іші қызу әңгіме, күлкі. Даурыққан үндерге толы.

Үй ортасында маздап жанған түтінсіз от бар. Онда ет асулы тұр. Үй ішіне жағалай қалыңтекемет, тұскиіз, кілемдер тұтылған. Жерде ұзын жүнді аппақ сеңсеңнен жасалған бөстектер, арқар терілері. Киімді күзге лайық етіп, жұқа күпіден, күзен сияқты жеңіл аң терісінен бешпетше тіккізіп киген жастардың бас-аяқтарында да жылы киімдер.