Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Бірақ соның бәрін жеңгенде, бұл екеуі өздерінің екеу боп тұрған бірлігімен жеңеді. Оның үстіне, бірі үлкендікпен жол алам десе, кім қарсы тұра алады?— деп, Тәкежанның жолы мүлік үлесінде бөлек екенін анықтап айтып, басын ашып алды.

— Шырақ болса, ортаншы... одан сіздің үйдің де жолы артық... Енді қалған үшеуінің кішісі Төрем ғой,— деп Ысқақты да көтеріп қойды.— Әйтеуір, Кәкітайдан енжар сөз шығып, шырық бұзып жүрмесін!—деп, сөзін бітірді.

Осылайекі абысынды кезек жанығандай боп, қоздыра түскен жанды сөз, енді-енді түйінді жеріне тақалды. Бұл екеуін бір-біріне әрі тату тілектес етіп, өрі іштерінен кей жайдан андастырып, шарпыстырып қойған да Әзімбай.

Ол әрі сөзді сараң етіп, төтесінен қайырғандай, бір-ақ айтып қалады. Сонда айласын да, бәлесін де аңғартпайды. Томаға-тұйық турашыл кісі боп көріне біледі. Үнемі томсарған салқын өрі шыншыл жүзбен сөйлейді.

Осы тәсілдері арқылы ол өз сөзінің шыны қайсы, өзілі, қал-жыңы қайсы екенін де танытпайды. Жас күннен іші мен сыртын бөлек үстап, шебер ойыншыдай құбыл болып алғандықтан, өзгелерді мазақ етіп алдағанда да ондырмай ұтатын.

Екі көршіні бір-біріне шағыстырып, араз ету, малшыны қымызға қыздырып ап төбелестіру, екі сөзуар мылжынды әдейі қажастырып қойып қырқысқан дауға салу — Әзімбайдың жас күнінен бергі ермегі.

Бүгін екі бірдей ақылды, айлалы шешелерді де бұл тек аласыз көңілмен кездестіріп отырған жоқ. Ойын есебіне керек болғандықтан сөйткен.

Мөнікені керегіне, көмегіне жаратумен бірге оның өзіне бір шетін қатермен сескендіріп қойған. Бұнысы — Еркежан жайы.

— Жеңеше-ау, менің шешем көнбегенде, неге көнбейді десенңші?.. Ол үстіне тоқал алдырам десе де, дөл Еркежаннан қорқады ғой. Өйткені Еркежан бар малдың, қазынаның тап ортасында отыр. Ондай қатынға қандай еркек табынбайды?

Және өзі сұлу, мінезді. Ерге де, елге де жаға біледі. Оны алған күйеу, басы алтын еркек болса да, айналып-үйіріліп тек соның қасынан шықпайтын болады ғой!— деп, Әзімбай осы жағын аса төндіріп айтқан. Бұнысы Қаражан ғана емес, ең алдымен Мәнікенің өзіне де оқтай тиді...

Оның өңі қашып, тамсанып қалды. Екі көзі де аларыңқырап, шаншыла қарады... Ау зы жаман үйренген дағдысына басып:

— Е-е, әлдеқашан...— дей берді де, өтірік айта алмай тоқырап қалды.

Әзімбай айтып отырған жайды өзі «әлдеқашан» түгел, осы шаққа дейін де ойламапты... Қаражанға деп айтылып отырған кауіп, бұған да дәл осындай қауіп қой. «Неғып есім шығып жүрген» дегендей, өзгеше қобалжыды. Бұның осы түрін баққан Әзімбай тағы да андағансып отырып қауіпті үлғайта берді.

— Зейнеп, Торымбала деген сөз емес. Олар сіздің екеуіңнің де тасанда жүре береді. Ал нақсүйер боп қалған, өзі жастау Еркежан әлі де нақсүйер болғысы келмей қоя ма? Біздің әкеміз болса өз әйелінің ырқына көнген, момын кісі,— деп бір қойды.

Онысы Тәкежан емес, анығында, дәл Ысқақты ойға ала оты-рып соны айтқаны... Мәніке ішінен енді бұрынғыдан да бүліне түскен:

— Тек, әйтеуір, шешемнің өзінен туған мен сияқты азамат баласы бар. Жұбанышы сол болады деген болмаса көнуі қиын. Оның үстіне, сіздей жас емес, тоқырап, ерден шығып та қалған жоқ па?

Бұл сөздердің ішінде әр жайдың бәрі бар. Мәнікеде Әзімбай әдейі қадап айтып отырған — «өзінен туған» еркек баладажоқ. Ен-деше, Ысқақ Еркежанды алам дей қалса, ол Ысқақты жасырақ деп таңдай қалса, Мәнікенің күні не болмақ?! Қаражандай мосқал емес. Ер қызығынан Мәніке неге түңілсін! ? Ысқақхы неғып қисын?

Әзімбай Мәнікеге осының бәрін сездіріп болып алды. Бұнымен ол ең әуелі осы ойынға араласып екі әмеңгердің біреуін, яғни Ысқақты Мәніке арқылы қазірден анық атсыратты. Өзі би, өзі ерке Мәніке енді Еркежанды өлсе алдырар ма екен? Сөйтіп, ең әуелі таластан Ысқақ бір шықты.

Екінші, сол қауіп Мәнікені тыныш қоя алмайды. Сондықтан ол Еркежанды Төкежанға телуге жанын салатын болады. Ал Қаражанды осы Мөнікенің тілімен, еппен көндірмесе, Тәкежан өздігінен «Еркежанды алам» деуге бата алмайды.