Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Дәл қазір екі абысынды оңаша қалдыртып, ендігі тың сөзді емін-еркін сөйлеттіруге де сырттан үйшік құрып жүрген Әзімбайдың өзі.

Мәніке мен Қаражан оңаша қалысымен Әзімбай үй сыртында, есік алдында, бір құрық жонған боп отырып алды. Және өзінің әйелі — қалың қара келіншек Мәтішті шақыртып алып:

— Мынау үйге, апамның үстіне жан кіргізбе. Анау ұраңқайда ағамдаротыр, оларғадабіреу кіріп, сөздерін бөлмесін. Өзіңбақ!— деп, салқын қабақпен ақырын бұлк егіп тапсырған-ды. Осылайша ендігі Құнанбай ауылында жаңа басталатын тартыстың ішкі арқауын өз қолына қымтып ұстап алған Әзімбай еді.

Қара қарғаның қанатындай немесе көмірдей жылтыр қара сақалы бар, жалпақ қызыл жүзді, ісінген қалың қызыл қабақты Әзімбай осылайша тор құрып, өзі құрық жонып отыр. Ойының бәрі ішкі тартыс пен тәсілде... Кейде бітік, қысық көздерін төмендете қиғаштап қарап, өз есептеріне сүйсінгендей, болымсыз күлімсіреп те қояды. Көз алдынан Құнанбайдың үлкен шаңы-рағына тиісті мыңға тарга «қан жирен», «құла жирен», сәйгүліктер «біз сендік!» деп, шұбалып, жон жүндері жылтырап, өтіп-өтіп жатқандай болды.

Мәніке болса, бұл кезде Қаражанмен сыр бастаған.

— Жеңеше-ау, Ахкем не дейді? Енді сөз бастаймыз дей ме, жоқ па?

— Кім білсін. «Неге асықты. Жылы болмай не бопты» деп, аналар мен қатындар кінә тақпаса деп, кібіртіктеп жүр ғой деймін.

- Бәсе... «Дәуде болса осылай дейді-ау» деп, әлдеқашан ойлап ем. Бұл кісі де біздің үйдегі қайныңыз секілді момын ғой... Екеуі де жалтақ емес пе? Әйнекемнің қабағына қарамай ас іше ме, түге!..

— Немене, келін, бұлар әлде құр қалып бара ма?

— Жылын бермей тұрып жамбастаған кісі, енді қарап жүре ме?

— Ал қандай боп жатыр екен! Астыртын оқыс сөздері естіле ме? Не білдің?

— Сыбыс сөзін естірте ме? Бірақ жылын ерте беру ге көнген кісі артын ойламады деп пе едіңіз?! Бұл кісілер ойламағанда, ол жақ кесіп-пішіп қойған ғой. «Бұлар жылын ерте бергізсе, мен оның ар жағын қамдап қояйын» деп, үлкен үйдің астынан ит, үстінен құс ұшырып жүр емес пе? Оны айтсаңыз, сол Еркежан үйінде Әйнекемдік емес кісі бар ма? Ауыл-аймақ, малшы, көршіні түгел өзіне ойыстырып қойған шығар. Екі бірдей немересін ие ғып, оны ұстап отыр. Тіпті, тұмсық сұғар жер қоймас үшін бар баласы өрен-жаранымен сол үлкен шаңырақты қоршап, шырмап жаткан жоқ па?

— Кенженің өзі де көзі тірісінде, туысқан ішінде, бір Шыраққа табынып кетті ғой. Марқұм сол кезде-ақ қойны-қонышына жинағаны өндіең Шырақтың тараптасы болды ғой...

— Енді оның үстіне, мына күнде сол кісілерінің бәріне өз сөзін сөйлетіп жүр ғой. Өзінің ниетіне астыртын ойыстырмай тұра ма?! Олай десеңіз, әуелі өзі үндемей-ақ соларға сөйлетіп, жайғатып жүрген шығар.

— Сол кісілердің ішінде сенің балаң да жүр-ау!

— Жеңеше-ай, Кәкітайды біздің бала деп несіне айтасыз! Ол Әйнекемнің қанжығасында кеткен бір жан емес пе? Сол кісінің өзі мен балаларының шылауында жүрген ақ көйлек, аңғал сорлы ғой...

— Сорлы емес. Шырақтың сөзін қостап, сойылын соғып та жүрген жоқ па екен?!

— Бірақ Кәкітайда не қауқар бар? Бұл кісілер екеуі бір болғанда, Әйнекем жеке, жалғыз өзі ғана болар. Бала, немереге қалған сөз бен есе бар ма?

—Тек соны айшасаң... Кәкітай әкесіне қарсы шығып, Шырақ жағын күшейтіп жүрмесін әлі. Осыған уақып бол, келін, әсіресе, күйеуіңе соны ұғындырып қойғайсың!—деді.

Бұл Қаражанның өзінің ғана сөзі емес. «Мөнікемен сөйлескенде Кәкітай жайын айтып қой» деп, Әзімбай тапсырған-ды. Ойланып қалған Мәнікеге Қаражан өз сөзінің шешуін айтты:

— Бұл екеуі бір топ түрса, сөздері жеңеді. Ежелден екі «қылаң» бір, екі «қара» бір еді. Бүгінде қарадан жалғыз Шырақ қана қалды ғой. Жаңағы өзің айтқан сөздің бәрі де көкейіме қонады. Бәрі орынды. Шырақтың үлкен үйді торлап жүргенінде сәз бар ма?