Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Ойы баяу тараса да, көп жайды терең түсінетін Ақылбай жаңағы Мәнікелер жайын ойлап қалып еді. Ол енді өзінің сол жөніндегі бір долбар, болжауын айтты.

— Сол бәйбішелерді осылай етіп отырған кім екенін білесіндер ме?— деп, үй ішінен сұрай түсті де, өзі шешті.— Олардың екеуін де алдап қайрап, қолтықтарына дем бүркіп, осылай етіп отырған, мен білсем, дәл Әзімбай!— дегенде, үйдің іші түгел мақұлдап, күлісіп те қалды.

— Рас, оның ата кәсібі осы!

— Ол біреумен біреуді қағыстырып, қажастырып отырмаса, ішкен асы бойына батпайды. Томсарып отырып, алдауға келгенде, жым-жырт аққан қарасу сияқты.

— Адаампаздық және біреуді сонымен мазақтағыштық мінезге келгенде, ол адамның айлакері!— десіп, Кәкітай, Ақылбай, Мағаш — бәрі де, Әзімбайдың бәле тудырғыш, қоздырғыш тәсілдерін еске алысты.

— Екі кісіні төбелестіргіші қандай!—деп Әлмағамбет те қостап

еді.

— Е, ондағы ұстазын білмейсің бе? Үлгі алатыны Қалдыбай ғой!— деп, Кәкітай тың адамның атын атағанда, көпшілік сол адамның бәріне мәлім күлкі мінезін еске алды.

Әбіш енді сол Қалдыбай туралы сұрап еді.

Кәкітай екі көзі күлімдеп, қатты дауыстап, бір күлкі әңгімені айтып кетті.

— Қалдыбай деген сыртына қарасаңыз, өте салмақты, аз сөйлейтін, асатыныш, момын адам сияқты. Соның ауылында бір көршілес, есерлеу жігіт болса керек. Қалдыбай жігіттің өзіне байқатпай, оны әркімге ұрындырып, төбелестіре береді екен.Бір күні көрші ауылдың тағы бір соған ұқсаған және мықтымсынған жігіті келіп, Қалдыбай үйінен шай ішіп отырыпты. Сол кезде анау аулындағы жігіттің осы үйге тақап келе жатқан үні естіледі. Ол есікті ашып кіре бергенде, Қалдыбай екі жігітке естірте, бірақ қатынына айтқан боп, бір ауыз сөз тастайды:

— Япыр-ай, осы екеуі қырбай деп еді. Қақтығып қалмаса игі еді!—дейді.

Сонда үйде отырған желөкпелеу жігіт анау кіргенде:

— Әй, сен менің үстіме неге кіресің?— дейді.

Анау дүрсе қоя береді.

— Е, сенің үстіңе мен кірмей, ененді.дегенде, Қалдыбай іле жөнеліп:

— Айттым ғой, бұл екеуі енді төбелеседі!— деп қалады.

Сол-ақ екен отырған жігіт:

— Сен не дедің, атанды...— деп, орнынан жүлқынып қозғала береді.

Сонда Қалдыбай дастарқанның бір шетін шапшаң жия беріп:

— Ал, қатын, енді бұлар төбелесті! Пай-пай! Аяқтарының астында қаламыз-ау, ойбай! Шыны аяғынды жи, ал үстасты!— дейді.

Енді екі аусар жігіт біріне-бірі тап беріседі. Жағаласып қалады. Сол кезде Қалдыбай қатынына:

— Бұның екеуі де дәусіген неме болатын. Сен екеумізге араша бермейді, былай тұр! Бері шық!- деп, үйдің ішін төбелеске босатып береді.

Аналар жүдырықтаса бастайды. Сонда Қалдыбай төсектің үстінде тапжылмай отырып:

— Айтам ғой, араша бермейді деп! Ойбай, қатын, жүгір! Сен барып Үзынаяқ Мұсаны шақырып кел, сол айырсын! Менің дәрменім жоқ!— деп отырып алады.

Қатынын жүмсаған Үзынаяқ Мұсаның үйі дәл жарты шақырым жерде. Әйел кетерде бұл айғайлап та қояды.

— Келсін деп айт! Әйтпесе, ол келгенше бұл екеуінің төбелесі басылмайды!— деп қалады. Сөйтеді де өзі тағы жым-жырт отыра береді.

Екі жігіт әлі төбелеседі, әлі төбелеседі. Айыратын кісі жоқ. Арашашы болмаған соң оздігінен тоқтауды екеуі тағы намыс көреді. Жеңілгеннен тоқтады демей ме! Сонымен сілесі қатқанша төбелеседі де, біраз уақыт тұрып-тұрып алып, тағы жүдырық-тасады. Әбден титықтап болысады. Сол заманда зорға дегенде Үзынаяқ Мұса келсе, екеуінің бар куаты бітіп, ырсылдап, тек қана құр үстасып тұр екен.

Үзынаяқ Мұса есіктен кірмей жатып, «араша» деместен-ақ сілесі қатқан бойларында екі даңғой бірін-бірі қоя беріп құлай-құлай кетісіпті!— деді.

Кәкітайдың өңгімесін алғаш естіген Әбіш ішек-сілесі қатын күліп тыңдады. Кейін өзінің көтеріңкі, көңілді қалпымен Павловқа түгел жеткізіп, күлкі түрде әңгімелеп берді. Павлов та қатты күлді. Ол басын шайқап, таңданып:

— Мистификатор! Ловкий мистификатор!— деп күлді.