Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

—Әйнекемнің бұнысы шыны ма, сыры ма! Кім білсін... Артын күтейік... Ал Ахкеме беріпті ғой, онысы рас болса, ертең Ахкем бар үлестің үлкенін өзі алатынын айтып берсін, несіне күмілжиді? Кісіге айтқызып неғылады? Үш туысқан бірігіп кесіп-пішеміз деген екен. Енді өз қолына беріліп тұрған тізгінді өзі билесін, босатпасын!— деп мәслихат епі.

Осы кеңес көңіліне ұнаған Қаражан Әзімбаймен де оңаша сөйлесті. Ол да «дәл осы, басқа сөз жоқ» деген.

Сонымен Тәкежанға «үй ішінің, ағайынның ақылы осы» деп, Қаражан байлау айтты.

Ертеңгі бас қосуда Тәкежан үлкендік жолы бойынша үлкен сыбағаны өзі алатынын сөйледі. Абай бұған да қарсы болған жоқ.

Сонымен күздеу, көктеу, жайлауда Тәкежан мен Ысқақ алатын жерлердің бәрі шешілді. Малды да үзын мөлшермен Тәкежан өзі орайлап сөйледі. Өз сыбағасын, Ысқақ сыбағасын атады да, Абайға: «Сен нені алмақсын, сонынды енді өзің айт» деп еді. Абай:

— Әзірге мал үлесін де, қоныс, өріс үлесін де Оспан үйінен алмаймын,— деді.— Бұл үй — атамның, кешегі анамның үйі. Орны жоғалып кетпейді. Жоғалтуға бізде ерік жоқ. Бар үлестер алынған соң, кім ие болса да, қара шаңырақ қалады. Кімің үлкен үйге ие болсаң да, менің үлесім жойылмайды. Орнында тұрады. Үлесім жоқ демеймін. Бір кезде алармын, қазір өз мүлкім өз басыма жетеді. Үлесте мені бар дендер. Бірақаәл қазір маған деген малды, жерді маған бөліп-жарып бермей-ақ қойындар. Ал екеуің маған қарамай, алатынынды ала бер!—деді.

Тәкежан үйінде осының артынан сөйлеген сөзде Әзімбай әкесіне ендігі айланы өзі айтып берді.

— Абайдың сізге бергені рас болса, дәл үлкен үйге өзім кірем деңіз. Және Еркежаннан сөз бастамасаңыз, онда бергі сөздеріңіз бәрі де бергі жердегі «хайла-шарғы ғой!»— деп бұлк етті.

Соңғы күндер әке-шеше арасындағы сырға сырттай араласып, бойы үйренісіп алған арамза жігіт, енді қай арамдықты болса да бастайтын, батыл айтатын кезіне жеткен. Тәкежан үшінші күннің кеңесінде анық тың сөзін, үлкен сырын айтты.

— Жолың үлкен деп Абай, Ысқақ екеуің болып, бар байлауды маған бергенің рас болса, ендігі сөздің үлкені қыстау. Және бәрінен түбегейлі сөзі шаңырақшр, жесірлер жөні.Сол шешілсе, өзгенің бәрі өзінен-өзі шешігелі тұр. Оспаннан қалған үш әйел бар. Орайына үш әмеңгер бар екенбіз. «Солардың кімін кім алады?» деп айнала жүрт та, өзіміз де әлі шешпей келдік. Енді менің айтқанымды алсандар, сол жесірлер туралы сөйлесейік!— деді.

Ысқақ бұған қарсы емесін Абайдан бұрын айтты.

Абай жауабында бұл сөзге де қарсылық білдірген жоқ.

— Қалаған жесіріңді айтындар, ауызға алыңдар,— деді.

Енді туыстарының шынын айтқызбақ.

Тәкежан ол сырын іріккен жоқ. Өзінің Еркежанды алатын ниетін ашып салды.

«Абай енді дәл осы тұста қайтер екен» деп, Шұбар да бағып еді. Не жауап айтарын Ербол мен басқа туыстар да білмеген.

Абай бұл сөзге де жауабын іріккен жоқ. Тәкежанға билік, ерік өзіне берілгенін тағы айтып келіп, ендігі тандау да онікі екенін айтты.

Сөз бұл ортада шешіліп қалды. Енді біраз отырыстан соң, әуелі Тәкежан үлесі тегіс анықталу керек екені мәлім болды, Ол аларын алып болған соң, өзге екеудікі оңай шешіледі.

Ал Тәкежан алатын мұраның үлкені Еркежаннан басталған соң, енді онымен сөйлесу керек. Осыны ауызға алған Ысқақты Шұбар мен Ербол қостады. Бұл кезге шейін көп үндемей, құр тындаушы боп келген Шәке де қазір сөз қосты:

— Бір Еркежан емес, үшеуімен де сөйлесу керек қой. Тегі, осы сөздердің бәрінде, бас-аяғында сол кісілер неге сырт қалады?-деп аз тоқтады.

Ысқақтың ойындағысы бұл сәз емес-ті.

— Е, бәріне бірдей сөйлесудің не керегі бар? Еркектің кеңесі шешетін сөзге қатынды ақылшы етуші ме еді?— деп, Ысқақ жақтырмай қалды.

Шәке бұл жауапты, тіпті, орынсыз көрді.