Путь Абая. Книга IV / Абай жолы. IV кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Бір сәтте арғы төргі есік ашылды. Аласа табалдырыққа аяқ басып, аппақ ұзын саусақтарын сәл соза түсіп, бұған ұяла қарап тұрған сондай нәзік жарын көрді Әбіш. Бешпетті тастап, Мағыш қынай бел кемзал киіпті, сарғыш іреңді жібекке аса әсем үйлескен қоңырқай, қызғылт мақпал кемзал, оқалы жиегі мен көп бүрмелі ұзын көйлекке әдемі, құйыла қоныпты. Майсара айтқан кәләпушты, Афтап ұнатқан қалпақты да анау үйде өлшеп, көре бере, Мағыш ытқытып тастаған еді. Ол жаңағы Әбіш айтқан, екеуі ең алғаш көріскенде киіп келген оқалы тақияны киіпті. Соның үстіне шілтері жұқа, сары алтындай ұзын орамал жамылған еді. Орамалдың шашақты бір ұшын кеуде тұсынан кең оралта келіп, оң иығынан асыра салыпты. Әбіш көзіне қазір Мағыш ең алғаш көрінген сәттегідей, уыз жастық шағымен қайта бір жарқ беріп туа қалғандай.

Мағыштың қасына жүгіріп келіп, Әбіш аялай тұрып, қырынан да, сыртынан да қарады. Әйелінің таңдап киген бар киімін түгел мақтап қабыл алды. Майсара үндемесе де, Әбішке қосылып, Афтап та Мағыштың ендігі көркі мен жарастығын өзгеше тамашалап, мақтап тұр.

Өзі де сирек сымбат көркі бар жас әйел болғанымен, Афтапта қазір қызғаныштан зәредей елес жоқ. Жақсы пішілген, ұнамды, қонымды киім Мағыштың өзіне біткен бой сымбатын, нұр сыпатын бұл атыраптағы бар әйелден басым етіп тұр. Афтап өз ойында бұл жайды түгел саралап шықпаса да, Мағыштың сұлулығы мен нәзік жастық, ыстық сүйкімділігін барынша ұнатады. Сол жайын ол айтып та білдірді.

– Қандай матор, қандай сұлусыз сіз, Мағыш! – деді.

Әбіш Афтаптай өзі сұлу әйелдің мынау мінезіне таңданып, ырза боп тұр. Ішінен ойланып қалды.

"...Әдетте әйел затының сұлулығына өзге сұлу әйел қызғанбай, таласпай-ақ әділ кендікпен қарай алады. Әйелге әйел өзгені кешпесе де, сұлулығына таласпайды. Қалтқысыз қызыға біледі. Ал еркек атаулы бұлай емес. Көбінше еркек еркекке өзінен асқан сұлулықты қимайды. Көргісі келмейді, әсіресе танығанын айтқыш емес. Әйелден еркектің бұл да бір төмен мінезі екен-ау!" – деп қалды.

Екі бөлме арасында Мағышты қоршаған дос жандар оны тамашалаған күйде, кейін қарай жібермей, қалжыңмен қажап тұр еді. Оқыстан сыртқы есік ашылды да, Мағышқа тура қарама-қарсы қарап, үйге кіріп келе жатқан Абай көрінді. Мағыш кімді көргенін аңғарып бола бергенде, екі беті маңдайына шейін оттай лаулап қызарды да, аппақ сүйрік ұзын саусақтарымен бетін басып, айнала жөнелді. Афтап пен Майсара да ұяла күліп, төргі есікті жаба сала, дүбірлете қашқанды. Абай Мағыштың бұл өзі айтқан өсиетті орындап тұрғанын тез аңғарса да, оны байқағанын білдірген жоқ. Келген бетінде төрге шығып отыра бере басындағы жеңіл тымағын алды.

Жаңа қайық үстінде естіген жайларды айтып, Әбішпен ақылдасуға кірісті. Әуелі баласына Сармолламен алғаш кездескенін айтып өткен. Содан бері ар жақ пен бер жақтың көп имамдары, дүмше молдалары бірігіп, қараңғы қастық жолына басып бара жатқанын баяндаған. Енді бүгін жай ғана бір момын қайықшыдан естігенін айтқанда, Абай Сармолла ғана емес, өзінің сөзі үшін де айыпкерлердің бірі болатынын ескерді.

– Не шара, не дауа бар бұл дүлей қараңғылыққа. Өздері елді тұмшалап көрсоқыр етіп отыр. Халық дертіне шипа табу орнына сол пәлені өршітіп отырған тағы өздері. Тым құрса залалыңды тый, құлқыныңды теже, табысыңнан тартына түс, халық сорына сен себепкер болма! – деген үшін жау да болмақ, жауыз да болмақ, қылмыс та қылмақ. Енді аңдып қарасаң, құр ғана бітеу кеуде, надан емес. Барып тұрған өздері айтатын фитнәи-ғалам – презренные мира, – деп, Абай жаңағы араб сөзін Әбішке әдейі орысшалап жеткізді.

Әкесінің қазіргі налып тоқтаған сөзіне, үніне Әбіш уайым етті. Осыдан бес минут қана бұрын болған мәз қуанышын енді қысылып еске алды. Аман тұрған аз аралдай кішкене үйдің жайбарақат халінде Әбіш қаланың қасіретін, халықтың қамырық қамын ұмыта қалған тәрізді. Оның қасірет дертін енді, міне, үнемі сергек, сезімтал әкесінің жүзінен танып отыр. Өзінің бейқам бір күлкімен отырғанын айыбы есепті түсініп қысылды.