Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Ботагөз ауыз қорадан тысқа шыға келсе, есік алдында бес-алты шаналы адамдар тұр, аттары бусанып терлеген, үстері қырау. Шаналардың айналасында он шақты мылтықты солдат бірін-бірі түрткілеп, аунатып ойнап жатыр, орта кездегі екі шанада біреулер бүрісіп отыр, олардың қасында мылтықты екі солдат тұр.

«Бұлар кім?» деген оймен, Ботагөз ығысыңқырап қасынан етіп бара жатқанда:

– Ботагөз!– деген дауыс шықты артынан.

– «Бұ кім?» – деп Ботагөз жалт қарап еді, шанада бүрісіп отырғандардың біреуі түрегеп:

– Ботагөз!–деді тағы.

Үстін қырау жапқан, тысы жылтыраған күпілі біреу. Басында тыссыз, төбесі түтеленген тымақ.

– Қалқам!–деді түрегелген күпілі,– бауырым, Ботам! Мен Темірбек!

Темірбек еңіреп жіберді.

Есінен танып қалған Ботагөз етпетінен түсе жығылды. Ол түрегеп тағы жығылды. Жанталасып, ол тағы тұрды да шанаға қарай жүгірді.

Темірбек шанадан атып түсіп ұмтылғанда:

– Қайда барасың?!–деп солдат көлденеңдей қалды. Темірбек солдатты қағып жіберіп, Ботагөзді бас салып құшақтады. Екі бетінен кезек-кезек қатты сүйді. Екі көзінен парлаған жас Ботагөздің бетін жуып кетті.

– Саған не болды, Темірбек? Сабыр ет, сен бұлай емес едің ғой, Ботагөзді ала өлетін болдық қой. Қой енді тез! Әлгі ит шығып қалар!–деді бір арестант.

Ол сөзді мақұл көргендей Темірбек құшағын жазды да:

– Енді өлсем арманым жоқ! Бауырым, сәулем, Ботам!.. Көзіңнен айналайын, жылаған жасыңнан зекет кетейін!..– деді өксігін басып.

Есін жинаған Ботагөз, тиюға әлі келмеген жасты көзін Темірбекке тоқтау айтқан адамға салса – Бүркітбай екен. Сақал-мұртын бұрын ол қырып жүретін еді, кәзір қауғадай боп кеткен. Бірақ Ботагөз оны лезде-ақ таныды.

– Күй осылай, Ботагөз,– деді Бүркітбай,– тергеуіміз бітті. Сотқа келе жатыр. Қызылжарда болады дейді. Он кісіміз. Жақында елден кісі келер. Жақсылық күтіп бара жатқамыз жоқ. Аузымыз жетсе ел адамына саған қатынас дерміз. Амантай қашып кеткен еді, өлі-тірісін білмейміз. Бізді қатты ұстайды. Жан адамға сөйлестірмейді. Ал енді, сен бізді танымаған бол, Темірбек, сен енді буыныңды босат. Бұған да шүкіршілік. Жолымыз болар. Ботагөздің бізге жақын екенін білсе жазым қылар.

– Бұлар кім, Ботагөз?–деген әйел дауысына Ботагөз жалт қараса, Айжан екен.

– Менің ағам!– деді Ботагөз жасқа булығып, сөзін бөліп зорға айтып, бірақ солдаттарға онысын сездірмеуге тырысып.

– Қайдағы?

– Әнеугі болысты өлтірген...

– Не дейді, жаным-ау!..

Айжан да бойы дірілдеп, сасып қалды.

– «Осы үйге түсеміз» дейді.

– Түссін.

Үйге қарай беттеген Айжан мен Ботагөзге Алексей қора аузында қарсы шықты.

– Сұлу қыз, неге кешіктің?– деді ол.

– Жай.

– Көзің неге қызарған?–деді Алексей көзін ойнақшытып, күлімдеп, ішінен: «әлгінде көзі айнадай жарқырап тұр еді, қалай тез қызарған?» деп ойлап.

Осы кезде көк тазы сып ете түсіп, әуелі еркелеп Айжанның үстіне секіріп, артынан Кулаковты көріп, үріп еді, «Бұл қайдан келіп қалды?» деп сыртқа қараған Айжан мен Ботагөздің көзіне, ат үстінде келе жатқан Ержан түсті.

– Үй иесі сен бе?–деді Алексей Ержанға.

– Мен.

– Біз арестант әкеле жатырмыз. Үйіңнен шай ішуге бола ма? Солдаттар тоңды.

– Болады.

– Ендеше тез!– деп Алексей солдаттар жаққа кетті.

– Ботагөздің ағасы!.. Болысты өлтірген!..– деді Айжан сыбырлап Ержанға.

– Солай ма?– деді Ержан, таңданып,– ендеше тез ас қыл, дәм таттырып жіберейік.

Ботагөздің көзі де, құлағы да солдаттар жақта болып еді, олар Алексейге Ботагөз бен Темірбектің кездескенін айтқан жоқ.

Ержанның шым үйінде екі бөлме бар еді. Төргі бөлмесіне сәкі төселген, ауыз бөлме сәкісіз. Онда ас-су, ыдыс-аяқ тұрады.

Алексей бірнеше солдатпен төргі бөлмеге отырды да, ауыз үйге солдаттан күзет қана қойды. Арестанттар ауыз үйде отырды.