Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Кешкі жауаптан Амантай әлсіреп қайтты. Жауап алғанда ішінде Итбайдың Сарыбасы отырып, урядникке ұрғызып өзі де ұрып денесін көкала қойдай ғып, басы-көзін көнектей ісіріп жіберіпті. Өзге жігіттер уәде бойынша жауапты Амантай ізімен берген екен.

Кім қалай әкеп беретініне Амантай қайран қалады: қамалғалы абақты ішіндегілердің аузынан қымыз бен ет кеткен жоқ. Біреулер кескен еттің ішіне: «Ішіміз ауырады, амал жоқ, тілегіміз сенде» деп хат салып жібереді. Кешкі жауапта қатты соққы жеп қайтқан Амантай, «ас іш!» дегендерге алғыс айтып қана «тұла бойым таяқтың зардабынан ашып, дуылдап бара жатыр» деп, қисайып ыңқылдап жатыр еді:

– Амантай!– деді, бір табақ сүрді алдарына алып жеп отырғандардың біреуі. Басыңды көтерші.

– Немене?

«Көтерші басыңды!» деген сөз құлағына жағымсыздау тиген соң Амантай басын ақырын көтеріп, «тұр» деген жаққа қараса, жылтыраған май шамға біреу бір қағазды тосып, үңіле ішінен оқып отыр екен.

– Не қағаз, не қағаз?– десті жұрт, оқып отырғанға.

– Сырттан әкелген дәмнің ішіндегі жаяның қыртысын кесіп отырсам, мына бір қағаз шықты, біреудің бізге жазған хаты.

– Кәне оқышы!–деді жұрт.

Хат оқыған жігіт Нұғман деген мұғалім еді. Амантай отрядына қатынасың бар деп ұстаған.

Мұғалім хатты оқып шықса, дәм берген адам былай деп жазыпты:

«A3AMATTАР!

Мен сендерге осымен төртінші рет дәм әкеп отырмын. Елдің жинап жіберген дәмі. Осыдан басқа қолынан келері жоқ. Көп жазуға орын тар. Бүгін түнде Амантайды өлтірмек. Елікбай мен Сарыбас Кулаковқа, зерттеушіге, Кошкинге ақша беріп, «қашқан жерінде аттық» дегізіп өлтіртпек болғанын естіп отырмын. Бұған елдің іші қатты ауырады. Шамаларың келсе Амантайды қашырыңдар. Іргені бұзып шығуға жарар ма екен деп, осы дәмнің ішіндегі қос қазының бір жақ қабырғасының орнына бір мықты пышақ салып жібердік. Сонымен сәкіні қопарып көріңдер. Сәті келсе бірдеме болар. Біздің қолдан келгені осы».

Бұл кезде түн ортасы ауған еді.

– Ал, неғып отырсыңдар?!–десті пышақ табылған соң іштеріндегі естиярлары,– қамға кірісіңдер, сәкіні қопарып көріңдер.

– Жоқты айтады екенсің!– деді оған, манадан сөзге қатынаспай, әркімге жалақ-жұлақ қарап отырған Қожантай,– пышақпен іргені қопарғанды қай аталарыңнан көріп едіңдер?

– Не өзің, сандалып басты ауыртып отырсың!– деді оған басқа біреу.

– Сандалмасаң сандалма! Сен тамұқта, мен ұшпақта отырғамын жоқ. Екеуміз де қамаудамыз. «Буынсыз жерге пышақ ұрма!» деген. Аққұла қиналатын жұмыс болғасын айтам. Әйтпесе, ретін тап та бәрін, шық, оған мен қуанбасам қайғырмаймын, қайта маған жақсы болады!– деді Қожантай өршеленіп.

– Тісіңді сындырып жіберейін бе!– деп ана жігіт оған ұмтылғанда:

– Қойыңдар!– деп өзгелері жібермеді.

– Ал қопардық!– деп қолы қарулы жігіттер сәкінің тақтайларының ірге жақ бұрыштарын мыжғылап жона бастағанда:

– Қолдан келмейтін іске кірісулерін қарашы!– деп Қожантай күңкілдеді.

Жігіттер оған қараған жоқ. Суы қатты, темірі майырылмайтын өткір пышақпен тақтайды екі жақ басынан мыжғалап жонды. Біраздан кейін екі тақтайдың төрт жақ басынан қол сиятын төрт тесік жасалды.

– Я, сәт! Қопарып көріңдер!– десті әркімдер.

Мықшия тартқан төрт-бес жігіт, тақтайды қозғай алмады.

– Айттым ғой,– деді тағы да Қожантай,– бай орыстың үйі емес пе, шегесін тастай ғып қаққан? Үлкен сүймен болмаса, құр қолға не қопарылсын.

Темірбек сөзге де, тақтайды тесуге де араласпай бір бұрышта отыр еді. Қожантайдың сөзіне ыза боп кеткендей, орнынан ұшып тұрды да, тақтайдың тесілген жеріне кеп, Қожантайға алая, қабатын қасқырдай бір қарап алып, Польша түкіріп, алақанын ысып-ысып жіберіп, бақандай саусақтарын тесікке тықты.

– Тақтайдың үстін баспаңдар!–деді ол, көтергелі мықшия беріп.

– Манадан бері, басып тұр екеміз ғой, бәсе, неғып қопарылмайды десем!–деді манадан бері тақтайды екі-үш рет көтеріп қозғалта алмаған жігіт, Темірбек көтеріп кете ме деп ойлап.