Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Қазақты қырып тастау оңай емес екенін, қазақтың да жігері бар ел екенін, қазақ көтерілісі қауіпке айналғанын ол енді ұқты. Содан кейін ол алаңғасарлықты қойып, кәдімгі белгілі соғыстың әдісін қолдана бастады. Ерейменнің етегінде ол жарты айға жуық жүрді. Оның азайған отрядына Ақмоладан, Шарлақтан, Керенің бастығы Алексей боп, әскер саны мыңға барды. Бұл әскер сан рет таудың төбесіне бекінген қазақтарға шабуыл жасап еді, қазақтар тау басына бұларды шығармай-ақ қойды. Тұрқы онша биік болмағанмен, Ерейменнің басына асатын жол бес-алты-ақ жерде еді. Қазақтар осы жолдардың бойынан күні-түні мергенді айырмай, жоғары өрмелеген әскерді тосқауылдап, атып түсіре берді.

Жарты айдан кейін Алексей «Көкшетауға беттеп, Амантай отрядын жой!» деген бұйрық алды. Жоғарыдан келген сводкаға қарағанда Амантай отряды Бурабайға жақын жерде болуға керек еді. Соған тез жетуге асығып келе жатқанында күтпеген жерден жау кездесіп көп шығынға ұшырады. Бірақ Амантай бекінген бұйрат, оның жігіттеріне Ереймен тауындай берік пана бола алған жоқ. Бұйратқа кіргізбеуге Амантай жігіттері қанша жан таласқанмен, Алексей отрядының мықты қаруы шыдатпады, бірнеше күннен кейін қазақтар бұйраттан сырғып, бетін Бурабайға бұрды.

Қырға шыққасын да қазақ жігіттерін Алексей отряды оңай жеңе қойған жоқ. Қазақтан ерлік шығатынын ол көрді. Аңдысып атысқанда оғын далаға жібермейтін, қолма-қол төбелесте найзасын теріс сілтемейтін, қаннан қорықпайтын талай өжет қазақтардың қимылын көріп, ол ішінен сүйінді де. Өйткені, өзі ер жүректі болмағанмен, ер жүректі кісіні ол ұнататын еді.

Соғыста жігіттері шығынданып отырғанмен, Амантай отряды Көкшетау қарағайына негізгі тобын жазбай кірді.

Олардың із өкшесінен қалмай қуа соғысып отырған Алексейдін, бір «ерлігі»–жолшыбай кездескен ауылдарды талау, өртеу, еркегін қыру, әйелін зорлау...

Ереймен елі түгелімен тауға бекінгенде, «тым болмаса ауылы да етекте қалмаған екен, егер салмақты ауылға салсақ, қатын-баласына, әке-шешесіне жаны ашығандар өз еркімен берілер ме еді, қайтеді?» деп арман еткен еді Алексей, қолына ешбір ауыл түспеген соң, «әй, бәлем-ай!» деп ол кіжінген еді.

Көкшетауға қарай беттегенде жолынан ауылдар кездескеніне ол қуанды. «Ит ашуын тырнадан алады» дегендей, Ерейменнің ашуын осы елден алғысы келді.

«Бәрі бір ит,– деді отрядына ол,– келешектегі үрім-бұтағы, заузаты бас көтере алмастай болсын, кездескен ауылды талқандап отырайық. Генерал-губернатордың бұйрығы осылай!»

Бір жағынан соғысқа еті үйренген, екінші жағынан губернатордан «тез жой» деген бұйрық алған Алексей, Көкшетауға кірген Амантай отрядының соңынан мықтап түсті. Көкшетау тауларының ой-шұқырын тегіс білетін ол Амантай отрядын қақпайлап отырып, таусыз, бірыңғай қарағайға шығарды да, қабырғалап кеп, тау жақ бекіністі өз қолына алды. Бұл кезде оның отряды көбейді. Содан кейін әскер торын кең жайып, тауға таласқан Амантай отрядын отап қиратты да отырды.

Бірақ қанша қырғынға ұшырағанмен, Меңіреуге тығылған Амантай отряды, әскерді біразға шейін кіргізбей жанталасып қорғанды.

«Ағаштан шығара алмадық, күйдіруге рұқсат етіңіз?» деген Алексейдің рапортына губернатор:

«Рұқсат!» деп бұйырды.

Содан кейін Алексей қалың қарағайға өрт беріп, түтінге қақалған, өртке шырмалған жігіттер қарағайдан амалсыз шығып еді, қаруын құрып отырған әскер, қазақ жігіттерін шапқан шөптей отады да салды. Мыңнан аса жігіттен қолға түскені жүзден аса ғана, ішінде: Амантай, Темірбек, Бүркітбай бар.

Амантайдың атын естігенмен Алексей оны танымайтын еді. Сондықтан қолға түскендердің көбін табан аузында атқанмен, оны атпай біраз жігіттермен Қотыркөл қаласына әкеп тірі қамады.

Бүркітбай мен Темірбек те соның ішінде.

Қамаған үйдің терезелері темірмен құрсауланып, есігіне жуан темірден баспа істеліп ол баспаға үлкен құлыптар салынып, маңайына мықты күзет қойылды.