Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Суықпен осылай арпалысып, жолды көлденеңдей жал-жал боп ыққа үймелеген оппа қарды кейде тізеден, кейде белуардан кешіп, базар алабынан Ботагөз аман етті де, слабодкаға кірді. Түрмеге жақындаған сайын ашық даладан аңқыған жел қала ішінен анағұрлым күшейді. Күшейген жел Ботагөздің ілгері басқан адымын көбінесе кейін аттатты. Кей кезде желдің екпіні Ботагөзді әлденеше адым жер кейін сырғанатып әкетті. Кей кезде итерген желге қарсыласқан Ботагөз аяғын қарға қашай салып, жылжи алмай тұрды. Осындай желмен арпалысқан кездерінде, оппа қарға сүрініп, ол құлап та қалды. Бірақ өзі құлағанмен ол ыдысын құлатқан жоқ, ағасына апара жатқан асын төккен жоқ. Оның қазіргі бар тілегі – асын ағасына аман жеткізу.

Ботагөз слабодканың қала жақтағы басынан аман өтіп, алай-түлей бораннан ақ түрмені көзі көрмей, жобасымен қарға оппалап, желге құмығып келе жатыр еді, бірдеме қағып жіберіп, ұшып кеп түсті. Бұл жолы ыдысын қолдан шығармауға әлі келмей қалды. Құлағанда құмыра қолынан сусып атып кеткен еді, жалма-жан басын көтеріп, құмыра ұшқан жаққа қараса, пәре-пәресі шығып қирапты. Қағып кетіп құлатқан жегулі ат екенін артынан білген Ботагөз, жетек қатты соғып, ауырған иығын елеместен түрегеп, құмыра сынған жерге барса, қой етін турап істеген салма, қарын жел айдаған жолдын, тақыр үстінде жайылып, буы бұрқырап жатыр екен. Сорпасы қарға сіңіп кетіпті.

Тамақты Темірбекке күнде берем дегенмен күші келмей, Ботагөз күн ара, екі күнде бір рет беретін еді. Соңғы екі күнді өткізіп, бұл үшінші күні әкеле жатқан тамағы еді. Сол тамақтың төгілгеніне оның іші удай ашып, көзінен жас ыршып кетіп, еңіреп жіберді.

– Әй, сорлы болған маңдай!–деді ол, дауысын азынаған желге қоса зарлап,– әй, қу құдай-ай! Енді, тым болмаса бір аяқ асты да көпсінгені ме, сорлы ағама!..

Ағыл-тегіл азынап жылаған Ботагөз, аяғын ілгері басарын да, кейін басарын да білмеді. Ілгері басайын десе – апарар түгі жоқ. Кейін қайтайын десе – ағасының кескінін көрмегенмен, түрмені көріп қайтудың өзі оған бір үлкен медеу.

Бетіне мұз боп қатқан жасты сүртпестен, біраз жылап тұрғаннан кейін, Ботагөз түрменің аузына барып қайтуды, тым болмаса ас төгілгенін күзетшіге айтып қайтуды мақұл көрді де, өршелене соққан желге тырмысып, түрмеге аяңдады.

Бұл түрменің қақпасына жақындап еді, қақпаның алдында ас беру үшін жұрт жиналатын жерде шаналы ат байлаулы тұр екен. Манағы еөін қағып жығып кететін шаналы осы жаққа кеткен еді. «Мынау сол шаналы шығар?» деп ойлаған Ботагөз, соған қарай бұрылды. Шанаға жақындаған сайын оның бойын кек керней түсті. Тілі жеткенше шаналыны оның сөккісі келді.

– Сенбісің, әй! Жаңағы, мені жығып кеткен?–деді ол шананың қасында бүрісіп тұрған екі қазаққа жақындап, тағы адамның дауысындай тұрпайы дауыспен екіленіп.

Қазақтар үндемеді.

– Имансыздар!– деді Ботагөз.

Екі жағы да айтар сөз таба алмағандай, бір-біріне қарасты. Ботагөз ашулы көзбен, қазақтар ұятты көзбен қарады.

– Жарықтығым!– деді қазақтың біреуі,– ұят бізден! Мына бораны құрғырдан байқамай қалдық.

– Өзімнің қанымнан артық асымды төктіңдер!– деді Ботагөз жасқа булығып,– түрмедегі ағама әкеле жатқан.

– Шырағым-ай, сөзің сүйектен өтті ғой, дәм бізде бар еді, біздің де біраз адамымыз осы түрмеде жатыр еді. Соған ас әкеліп ек. Ағаң кім еді? Кім де болса дәмін біз берейік. Жыламашы, шырағым!..

– Ағам Темірбек!.. Көкшетау елінікі...– деді Ботагөз өксіп жылап, бетін алақанымен басып...

– Тұяқтың Темірбегі ме?– деді қазақ.

– Сол.

– Сен оның несі едің?

– Туған қарындасы едім.

– Қалқам-ау, не дейсің? Сен Ботагөзбісің?– деді қазақтар.

– Ия!

– Алда сәулем-ай, сен бе едің? Көзіңнің жасын сүртші, мен Бүркітбайдың ағасымын!..

Қуанған Ботагөз:

– Апыр-ай, рас па, ағай!–деді.