Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Сөйлесіп тұрған Алексей Ботагөзге шынында қызықты. «Сұлу қыз,– деп ойлады ол, қылмыңдап кеңесіп тұрып,– осындай қыздар Лермонтов пен Толстойдың Кавказ темасына жазған өлең, әңгімелерінде кездеседі. Денесі де, кескіні де мұндай көркем қыз сирек. Мұнымен жақын танысу керек екен!..»

Ботагөз де бұл танысуды жек көрген жоқ. Лизаның атын ол Алексейге әдейі айтты. Ондағы Ботагөздің ойы: «Лизамен бірге оқып жүрген кезімдегі бақытты тұрмысымды көзіне елестетіп, қазіргі қайғымды айтып жыласам, жүрегі жібір, қаталдығын қояр, мүмкін жәрдемдесер!»

– Ғафу етіңіз,– деді Алексей,– мен сізді көбірек ұстадым. Тоңдыңыз. Сіздей сүйкімді қызбен танысуға мен шатпын. Бұл менің сізбен ақтық жолығуым болмас деп сенем. Сіздің адресіңіз?

– Менде адрес жоқ.

– Қайда жатасыз?

– Әр жерде.

– Сіз менен қаймығып айтып тұрмаңыз. Мен үнемі қатаң мінезді емеспін. Қызмет жөнінен басқа жерде мен де жабайы адамдаймын, мен де жалынды жүректі жаспын. Менен сіз қиянат көрмейсіз.

– Рас айтам. Менде пәтер жоқ.

– Ендеше, менің адресім есіңізде болсын: Большесадодая, 42.

Алексей қалтасынан книжкасын алып, перчаткалы қолын көтеріп, честь беріп:

– Келіңіз!– деді Алексей қолдасудың орнына оң қолын көтеріп, честь беріп.

4

Алексейге жолығу, жолықпау туралы Ботагөздің ойы көп толқыды. Жолыққысы келгенде ол Алексейге «әдемі жігіт» деп қызыққан жоқ. Оның жолыққысы келген себебі: айыптылардың ісін жеңілдетуге көмегі тиер ме екен дегендік.

Бірақ ол көмекті Алексейдің қалай көретініне Ботагөздің көзі жетпеді.

«Адамшылық ары болып, менің іздеп баруымды дұрыс ұқса жарайды,– деп ойлады ол,– егер теріс ұғып, мені орын саудаға салғалы жүрген адам екен деп түсінсе, қайтем ? »

Кітаптан оқығаны болмаса, офицердің нендей мінезді халық екенін Ботагөз тұрмыста көрген емес. Кітаптан оқыған офицер екі түрлі. Біреулері: Гринев сықылды адамшылық қасиеті жоғарылар, біреулері: Швабрин сықылды төмен ойлы сотқарлар. Елді рахымсыз қырған хабарына қарағанда, Кулаков Швабрин сықылды. Бірақ бетпе-бет кездесіп мінезін өзі сынап көрмеген соң пікірін ақтық қорыту қиын. Лев Толстойдың, «Соғыс және бейбітшілік» деген романының айтуынша: соғысқа араласушылардың басында ерік жоқ. Ойындағы қарсы қылықтарды дүрмекпен олар еріксіз орындайды.

«Мүмкін,– деп ойлады Ботагөз,– Алексейде кінә болмауы. Ол халықты қырғанда, жоғарғы жердің бұйрығын амалсыз орындауы, ішінен қырғынға қарсы болуы...» Ботагөз толқыған ойын көп кешікпей бір жерге қорытты.

«Барайын, тәуекел,– деп ойлап ол,– көрейін, сөйлесейін. Егер бұзық мінезді болса, енді қайтып бармаспын. Болмаса, адамшылық ары болса, нашар халді естіп жібір. Мүмкін, жеңілдетуге көмегі тиер».

Серік қазақтарына бұл сырын айтпастан Ботагөз Алексейдің адресін алып, іңірде жөнелді.

42 үй – татардың байының екі қабатты үйі екен. Алексей жоғарғы қабатының түкпірдегі бөлмесінде тұрады екен. Жоғарыға басқышпен өрмелеп шыққан Ботагөз коридорда жолыққан әйелден сұрап, Алексейдің есігін қақты.

– Кіріңіз!– деді еркек даусы.

Ботагөз кіріп барса, Алексей гитар тартып отыр екен, үстінде комната киімі.

– Ә, ғафу етіңіз!– деді ол, ұшып түрегеліп.– Мен сізді көптен күткен едім. Жоғары шығыңыз!

Алексей гитарын сандық үстіне сүйей салып, Ботагөзге қолдасып амандасты да, шешінуін өтінді.

– Рахмет, ұзақ болмаймын,– деді Ботагөз.

– Неге?

– Асығыс жұмысым бар еді.

– Оқасы жоқ. Жұмыс ештеме етпейді. Шешінуіңізді өтінем!

Алексей Ботагөздің күпісінің түймесін ағытуға айналып еді.

– Тағы да келем, ғафу етіңіз, қазір асығыс едім,– деді Ботагөз түймесін ағыттырмай.

Бөлменің ішін Ботагөз көзімен айнала шолып еді, іші жасаулы, сыры әдемі, шағын бөлме екен.

– Асығыс болсаңыз да аз уақыт отырыңыз, шешініңіз!–деп Алексей қолқалағасын Ботагөз күпісін шешті де, Алексейдің көрсеткен орындығына отырды. Алексей Ботагөздің қасына отырды.