Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

«Осы хаттағы «түн», «таң», «күн» деп жазғаны не?» деп ойлады Ботагөз. Кеңірек ойлап қараса, «түн» дегені – патша үкіметінің заңы сықылды, «таң» дегенінен – ол заңды жоятын біреу сықылды. «Бірақ ол кім?» деп ойлайды Ботагөз. Кім екенін ойлап-ойлап таба алмады.

Түрме алдына келгелі Ботагөздің есінен Асқардың осы хаты шықпады.

«Уа, жалған!–деп арман етті ол.– Асқар атады деген тан, бүгін атса!»

Ататын таңның не таң екенін Ботагөз білмесе де, оны арман етті.

Сүйтіп, не екені белгісіз таңнан бірде үмітті, бірде үмітсіз боп, тоңған аяғын тебініп, бірақ діңгек түбінен қозғалмай Ботагөз түрмеге көзін телміртіп тұр еді, сырылдаған шананың тұяғы қарды шықырлатқан аттың дыбысы естілді.

Ботагөздің жүрегі су ете түсті. Түні бойы тоңбаған денесі кенет, қалтырап жүре берді.

Түнге көзі үйренгендіктен бе, я болмаса, түршіккен жан көздің отын күштірек жандырғандық па?– шана сырылдаған жаққа ол үрейлене қарап еді, аттарын cap желдіре түрмеге тура келе жатқан бірнеше шаналы күңгірттеніп көзіне ұшырай кетті.

Шаналылардың кім екенін жорамалдаған Ботагөздің «жазалылар құтылар» деп ойлайтын үміті сөнді. Оған жаналғыш әзірейіл келе жатқандай сезім пайда боп, тіршілікке тырысатын дене қасқырдан үріккен қойдай дір-дір етіп, паналар жер іздеді. Үрейден шарасынан шыққан Ботагөз діңгекті құшақтай, діңгекпен діңгек боп жабыса қалды. Егер де діңгектің іші қуыс болса кіріп кеткісі келді. Жанталасқан оған діңгек пана көрінбеді. Мұздай суық діңгек оны «әрі кет!» деп итергендей болды. Қысылғаннан оның маңдайынан тер бұрқ ете түсті, көзі қарауытып, басы айналды.

Бір кезде Ботагөз есін жинап, күбірлескен кеңеске құлағын түрсе, оншақты адам шанадан түсіп, түрмеге қарай беттеп барады екен. Бәрінің де сырттарында ішік, тон сықылды қалың киім.

Ботагөзге бұрын сезілмеген батырлық пайда болды. Жабысып тұрған діңгектен құшағын жазған ол, түрмеге аяңдап бара жатқан топқа тұра жүгірді.

Оның үстінде белін бүрген орысша ұзын тон, басында малақай бар еді. Сондықтан артынан жүгіріп келген оны, кетіп бара жатқан топ атшы екен деп ойлап:

– Сен қайда барасың?–деді біреуі жекіп.

Ботагөз үндемей қатарласа берді.

– Қал!–деді әлгі жекіген тағы.

Ботагөз қалмады. Бірақ үндемеді.

– Саған не керек, қал деймін!–деді тағы анау, топ қақпа алдына келгенде.

Қақпанын, алды электр жарығынан күндізгідей екен. Жағаларын көтеріп, беттеріне қырау тұрғанмен, топтың ішінен Кулаков, Құзғынбаев, Ғайнолла хазірет–үшеуін Ботагөз таныды.

– Алексей Андреич!–деді Ботагөз еркін дауыспен.

– Мен сізді танымаймын,– деді Алексей расында танымай ғап, бірақ әйел дауысын естіген соң «бұл кім?» деп ойлап.

– Мен Ботагөз!..

– Ботагөз!..

– Бұл кім?– десті қасындағылар.

– Мен танитын бір адам,– деді Алексей жасыра алмай.

– Алексей Андреич!– деді Ботагөз жалбарынған дауыспен,– сіздердің неге келгендеріңізді мен білем. Менің сізден дүниеде жалғыз тілегім болсын: мен ағаммен бақұлдасайын.

– Менің тілегім ше?..– деді Алексей кекетінді дауыспен.

– Алексей Андреич!.. Ондай сөздің орны бұл емес... Сіз ең алдымен адамсыз...

– Не могу!.. Айыпты өзіңіз!..

– Ит, шошқа, аң!– деді Ботагөз даланы басына көтерген ышқынған дауыспен.

Алексейдің құлағына бұл сөздер балқыған ыстық қорғасындай құйылды.

Келген топ қақпаға кіргенде, Ботагөз де таласты.

– Мынау бір жынды әйел,– деді аналардың біреуі, қарсы алған түрме күзетшілеріне,– қуып жіберіңіз!..

Бұл сөзді естігеннен кейін екі жандарм қақпадан шығып, Ботагөзді сүйреп, аттар байланған діңгекке апарды.

– Мен жынды емеспін,– деді Ботагөз сүйрегендерге бәсеңдеген дауыспен жасқа булығып,– менің есім дұрыс...

– Мұнда неғып жүрсің?

– Түрмеде ағам жатыр, әлгілер оны дарға асуға келді.

– Неге бақырасың?.. Сен бақырады деп олар үкімді орындамай қоймайды.

– Жіберіңіз мені!– деп жалынды Ботагөз.