Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Сөзге түсінбейді. Мынау рас жынды!– деді сүйрегеннің біреуі.

– Ағасын дарға асса жұрттың бәрі жынданар,– деді екіншісі.

Жалбарынғаннан ешнәрсе шықпағансын:

– Босатыңдар!– деді Ботагөз қолын жұлқып.

– Енді бармайсыз ғой?–деді жандармның біреуі.

– Жарайды, бармайын!

– Ендеше біз кетейік. Сіз үйіңізге қайтыңыз... Тұруыңыз пайдасыз... Енді қақпа алдына барсаңыз жаман болады.

– Тоқта, атамын!– деген қорған бұрышындағы күзетшінің айқайына қарамай Ботагөз қақпаға тағы келді. Күзетші атам десе де, атпады.

Бірақ бұл жолы Ботагөз дыбысын шығарған жоқ. Қақпаның түбіне адымдай басып келді де, көз сиятын тесік тауып алып, қақпаға денесін жапсыра, содан сығалады. Қорғанның іші де жарық екен. Қақпадан жүз саржандай жерде екі қабат үлкен ақ үй тұр екен. «Кісі қамайтындары осы шығар?»–деп ойлады ол.

Ақ үйдің сыртқы үлкен есігі қақпаға қарсы екен. «Егер дарға далаға асатын болса, осы есіктен алып шығатын шығар, тым болмаса көріп қалайын, жақын жерден алып өтсе, дыбыс берейін» деп ойлады Ботагөз.

Бір мылтықты адам:

– Жүр!– деді Ботагөзге, қақпадан шыға кеп.

– Қайда?

– Ол сенің жұмысың емес!..

Мылтықты адам Ботагөзді қақпа ішіне кіргізгенде, «Алексей тілегімді орындап, ағама амандастырғалы кіргізді ме?» деп ойлады Ботагөз.

– Жүр менің артымнан!– деді мылтықты Ботагөзге түрме есігіне қарай аяңдап.

Бұл «жүрдің» не «жүр» екеніне түсінбеген Ботагөз, ананың артынан аяңдап түрменің есігіне жақындап еді, есік ішкі жағынан ашылып, сылдырлаған кісен дауысы естілді.

– Былай, былай!– деді бастап келе жатқан мылтықты сасқалақтап, Ботагөзге жалт қарап, иығынан жұлқылап, оң жаққа қарай сүйрет.

Мылтықтының тырмысқанымен, Ботагөзге әлі келмеді. Осы кезде есіктен баяғы топ шыға келді. Алдарында маңайын қарулы жандармдар қоршаған Темірбек пен Бүркітбай. Екеуінде де үн жоқ.

– Темірбек, бауырым!–деді Ботагөз айқайлап,– бақұл бол, мен Ботаң!

– Бас аузын!–деді бір жуан дауыс.

Осыдан кейін зарлы ызыңның Ботагөздің дауысы екенін, я ұлыған желдің дауысы екенін Темірбек біле алған жоқ. Аузын басқан Ботагөзді үш-төрт жандарм түрме есігінен көтеріп кіргізіп, бір камераға әкеп қамады.

Камера кең екен. Ішінде жиырмадан аса әйел бар екен. Бәрі үрпиіп ояу отыр.

– Неге қамады?–деп сұрады олар Ботагөзді қоршап. Жасқа булыққан Ботагөз, әйелдерге қысқаша мән-жайын айтты.

Абақты бастығын, сот адамдарын, үкіметті, патшаны әйелдер шулап қарғады. «Өздеріне осы күн туса, еттерін тірідей кесіп жер ек!» деп кіжінді.

Бұл сөздердің ешқайсысына Ботагөз құлақ қойған жоқ. Оның құлағынан ызыңдап кетпей қойған дауыс Темірбекке: «Бақұл бол, сәулем!» дегені.

...Таң атты. Шуылдасқан әйелдердің біразы қалғыды. Біразы Ботагөзден жауап ала алмаған соң, өзара күбірге кірісті.

Бір кезде азан-қазан шу, сатыр-күтір атылған мылтық дауысы шықты. Үйдегі әйелдер де, Ботагөз де үрейленіп, өре тұра келісті.

– Бұл не?!–десті бәрі де.

Не боп, не қойғанын жан адам білген жоқ. Шу көбейді, атыс үдеді. Аздан кейін мылтық дауысы бәсеңдеп, азан-қазан шулаған дауыс түрменің ішіне кірді. Салдырлаған кілттердің, сындырылған есіктердің дыбысы естілді. Коридор іші сатыр-күтір жүгіріспен дүңгірлеп кетті.

– Шығыңдар, босандыңдар!–деді күңгірт коридордан біреулер, әйелдердің есігін ашып.

Сасқан әйелдердің біразы коридорға көйлекшең, жалаң бас, жалаң аяқ шығып кетті. Не болғанын, есік ашқан кімдер екенін түсінбеген Ботагөз де дүрмекпен коридорға, одан тысқа шықса, қорғанның қақпағы далиып ашылып қалған. Ағылып кіріп-шығып жатқан адам. Айнала опыр-топыр жүгіріс, айқай, у-шу...

Араның ұясындай ызыңдаған шудан Ботагөздің құлағына көбірек естілген сөздер: «Жойылсын патша, жасасын бостандық таңы!» Ботагөз бұл сөздерге түсінбеді, түсінгісі келмеді де. Оның есіл-дерті Темірбек.

– Дядя!–деді ол орысшалап, алдынан өте берген біреуге,– сіз дарға асқан кісілер көрдіңіз бе?