Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Қазір Булатов – Железов деген фамилиямен қалалық Управаның электр монтері боп істейді екен.

Ертеңіне Асқар Земгорға барса – сетік танау, сойдақ тіс қазақ жігіт бар екен. Ол өзін Сарымсақ Омаровпын деп таныстырды да:

– Қазақтың азғана оқығаны бірін-бірі білетін еді, сені біз білмей отырмыз. Біз білмейтін де оқыған азамат болғаны ғой. Сапарың оң болсын,– деген сықылды суық тілдермен Асқарды біраз қажап отырып, Земгордың бастығынан Асқарға жолдама алып берді.

Қолына берілген жолдаманы Асқар былай шыға оқыса, жазған сөздері төмендегі екен:

«Батыс майданның ұрыстағы оныншы армиясының қолбасшысы, Ұлы дәрежелі генерал Петуховқа! Осыны көрсетуші – тіленіп келген қазақ, Елемесов бұратана халықтардың жұмысшы партиясының 1 және 2 батальонына тілмаш ретінде жіберіледі. Ол батальондар бірінші құрылысшы инженерлер тобының қарамағында. Земгордың канцелярия начальнигі»

(Қол қойған).

Осы қағазды қалтасына салған Асқар, пәтеріне келе кешкі поезбен жүрем деп еді, Булатов: «бірер күн жатып, партияға түсуіңді бір ыңғайлап кет» деген соң қалды.

Сол күні кешке Булатов Асқарды Михаил Васильевич Фрунземен таныстырды. Фрунзенің сол кездегі қызметі – бір мекемеде экономист екен. Соз түрінен қазақ, қырғызды жақсы білетіндігі көрінгесін, Асқар шыққан жерін сұраса, Піспек қаласында туыпты. Булатов кім екенін айтқан соң, Фрунзе Асқарды жатырқаған жоқ. О да Асқарға Булатовтың ақылдарын айтты.

– Мен Базархан Меделхановпен таныспын,– деді Фрунзе,– ол өзін ұлтшылмын деп есептейді. Бірақ ол кадет. Кадет партиясының программасы – отар ұлттардың тағдырына қайғырмайды. Олай болса, кадетке ұсақ ұлттан кірген адам да ұлт .қамқоры бола алмайды. Барлық ұлттарға бостандық әперетін коммунист партиясы ғана. Олай болса, сіз сықылды халықтың қалың ішінен шыққан оқығандар коммунист болулары керек.

Түнгі сағат екіге шейін кеңесіп отырған Асқар, барлық сырын Фрунзеге де жасырмай айтқаннан кейін, сол үйде Асқар партияға түсуге анкет толтырды.

Асқар кешікпей майданға кетті. Ол жіберілген 10 армияның штабы Столбцы деген станцияда тұрады екен.

– Бұл маңайда 13 мың қазақ жұмыс істейді,– деді генерал Петуховтың адъютанты Асқарға (генералдың өзі қабылдамады),– мың жігітке бір поручик берілді. Мыңның ішінде бес жүзден екі батальон бар. Батальон басына бір прапорщик қойылды. Егер де Земгордың осындағы уәкілі – Меделханов сізге сеніп, жолдама қағаз берсе, мен қызмет берем.

Адъютант (книжкасынан қағаз жыртып ап Асқарға Меделхановтың адресін берді.

Далаға шыққасын Асқардың ойына тағы да күдік кіре бастап еді, «туғаныңды жасырасың, өлгеніңді қайтесің?» деген мақал түсті оның есіне. «Қорқып жан сақтай алмаспын,– деп ойлады ол,– не де болса барайын!»

Асқарды жақсы танитын Меделханов, ол кіріп барғанда, ішіп отырған шайын тастай түрегелді де:

– Сен қайдан жүрсің?!–деді.

– Елден.

– Елдің көтерілісінің жайы не болды?

– Үкімет әскері күшпен басты. Тауға паналаған азғана адам болмаса, өзге халықтың көнбегені қырылып, көнгені осы жаққа майданға кетті.

– Шоқ-шоқ, өлде бар!–деді Базархан тістеніп,– ақымақ елге сол керек. Сен сықылды «ақылды» жігіттері бар ел, осындай күйге ұшырамай қайтушы еді...

Асқардың ашуы алқымына келіп қап еді: «әліптің артын бағайын» деді ішінен.

– Адам кешетін қылығың жоқ!– деді Базархан,– қанша елдің обалына қалдың! «Үйге келгесін үйдей күнәсін кеш» деген еді. Өзің келмегенде саған сақтағаным көп еді. Енді амал жоқ, ия, сонымен неге келдің?

– Майдандағы жігіттерге көмектесейін деп келгенім ғой.

– Міне, мұның жі-гіттік. Енді күнәңді кешуге болады. Насыбайың бар ма?

– Жоқ еді.

– Ия, шонымен қайдан зүйсін?– деді Базархан тілінің астына насыбай салып.

Асқар Базарханға қысқаша, генерал Петуховтың адъютантына жолыққанын, оның жолдама сұрағанын айтты.