Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Ботагөз оянғанда Сағит та ояу жатыр еді, оған Байтөбет жатарда:

– Шырағым, атты ерте тұрып суар, күн көтеріле жүреміз, су ішкесін де аздап оттап алсын,– деп тапсырған. Сағиттың ерте оянуына бір себеп осы болса, екінші себеп: Ботагөздің ерте тұрарын біліп, қасындағылар ұйқтап жатқанда, далаға шығып жолығу.

Ботагөз шелек алып тысқа шыққанын көріп жатқан Сағит, тез киіне салып, іле далаға шығып еді, сайға түсіп барады екен. Бұл, күн әлі шықпаған кез еді. Ауылдың естияр адамдары оянған. Біреу мал ергізіп, біреу жұмысқа кетіп... деген сықылды, шаруа жабдығына еріп жүрген халық.

Ботагөз кеткен жаққа Сағит аяғын тезірек басып жөнелді де қара судың ойына түсті. Ол қара су жан-жағына қалын, бұйра тал ескен, айналасы кесенің аясындай тік біткен жар, өзі терең шұқырда еді. Есіл тасығанда арнасы толып қалған қара су, сол кемерінен ала жаздай бір елі төмен түспейді. Көлемі кішкене болғанмен, түбі ете терең. Суында шортан сықылды үлкен балық бар. Жұрт «бұл қара судың астында кезі бар» деп аңыз қылады.

Қара судың суатына түсетін жолмен Сағит темен құлап, су жағасындағы талдардың арасына кіре беріп еді, иығына салған иін ағашқа екі шелек суды ілген Ботагөз алдынан қарсы шықты да, Сағитты көріп тоқтады.

– Мен сізді іздеп келе жатыр едім,– деді Сағит,– ана бір талдардың арасына барып азғана кеңессек қайтеді?

– Оқасы жоқ.

Біреу тінтіп таппаса жан көрмейтін талдың бір қамау аралына барып отырғаннан кейін, Сағит ең алдымен Ботагөзге:

– Сүйінші!– деді.

– Қалағаныңызды алыңыз!–деді Ботагөз жадырап, бір жақсылық хабар күтіп.

– Қалауым: Амантайды жақсы ғып өсіресіз.

– Болады! Ие, айтыңыз, немене?

– Асқардан хабар естідім.

– Кімнен?–деді Ботагөз, кескіні құбылып, асығып.

– Кәзиттен. «Сарыарқа» кәзітінде жазыпты.

– Не деп?

– «Асқар Омбының түрмесінде» деп.

– Апыр-ай, рас па? Өз көзіңізбен оқыдыңыз ба?– деді Ботагөз, жылап жіберіп.

– Рас. Өз көзіммен оқыдым. Неге жылайсыз?

– Өлтіріп тастады ма деп қорқып жүр ем,– деді Ботагөз жасы домалап,– тірі хабарын естіген соң қуанғандығымнан жылаймын.

– Ә, онда дұрыс. Қуаныш құтты болсын!

– Айтсын!– деді Ботагөз жасын сүртіп,– жыламайыншы. Адам не көрмейді? Тек, тірі болсын. Бірақ көңіл шіркін шыдамайды.

– Саған осы хабарды айтып қуантайын деп ем, бұл бір айтайын дегенім. Екінші айта кетейін дегенім: егер Омбыда жатқаны рас болса, мен оған қайткенде де хабарласып, сізге хат жазам. Асқар ағайдың жақсылығын жетім кезімде көп көріп ем. Енді мен де адам болғандығымды көрсетіп, қарлығаштай қанатыммен су сеуіп, әлім келгенше жәрдем көрсетейін.

– Мен бұған алғыстан басқа не айтам?– деді Ботагөз жадырап,– сізге үлкен рахмет. Ал, енді, олай болса, мен сізге бір аманат тапсырам. Ол аманат: Н... қаласында, әдейі Асқарға арнап Амантайды картішкеге түсіріп ем, екеуміз бірге түсіп ек. Соның біреуін сізге берейін. Асқарға ретін тауып табыс етіңіз. Бұл – бір. Екінші – бала кәзір пысыды. Алып жүруге жарайды. Сіз маған Асқардың Омбыда жатқандығын анықтап хат жазсаңыз, мен жаяуласам да жетем.

– Неге?– деді Сағит, тұрған үйінен кемдік көрді ме деген оймен.

– Тұрған жерімнен кемдік көргем жоқ,– деді Сағиттың ол ойын сезген Ботагөз,– туғанымнан кем күтіп отырған жоқ. Асанның бұл жақсылығын мен ешуақытта етей алам демеймін. Бірақ маған да, Асанға да қиын боп барады: мен, тұрпайы сөзбен айтқанда, байсырап баратқам жоқ. Ал, Асан әуелде елге мені «әйелім» деп әкелді де, енді үйленейін десе қисынын таба алмайды. Жас жігітке бір жағынан әйелсіз отыру қиын болса, екінші жағынан шаруа жабдығы бар. Оның үстіне: «бізді қапшыққа жасыра алмайсың» деген орыста мақал бар. Мені бұл қаншалық жасырып ұстай алады. Осының бәрі маған үлкен уайым боп жүр. Омбыға кетер едім дейтінім сол.

Бұл сөздерге не жауап берерін білмеген Сағит, Ботагөзге телміре қарап отыр еді, суат жақтан аттың дүбірі естілді.