Асан қонақтарын шайға шақырды. Түнде сойған тоқтының өкпе-бауырын Ботагөз балтамен ұсатып, ақ ірімшік араластырып тәтті түшпәрә пісірген еді. Тәтті түшпәрәні сүйсіне жеп, қаймақ құйған қою шайды сораптап ішіп отырып, қонақтар көздерін бір қырын отырған Ботагөзден айырмады. Қонақтардың көзқарасы бүгін басқа екенін Ботагөз сезді. Бірақ неліктен олай екенін білмеді. Шайдан кейін Ботагөз далаға шығып, ат жегіп жүрген Сағиттың қасынан өте беріп, ақ орамалға түйілген бір нәрсені қолына ұстатып өтіп кетті. Орамалдың ішінде не барын жорамалдаған Сағит, ішкі қалтасына салды. Ботагөз үйге кіргеннен кейін Сағит қалтасына салған орамалды алып қараса – ішінде бір сурет және бір книжка жүр екен. Сағит әуелі суретке қарап еді – түрегеп тұрған Ботагөз, Амантайды кеуде тұсына ұстап тұрып түскен екен. Суреттің көлемі ашық хаттай болғанмен, кеудеден жоғарғы жері ғана түскендік- тен, Ботагөздін, кескіні, баланын, денесі үлкен шыққан. Денелі, семіз, шашы үкідей желкілдеген, әкесіне тартқан ажарлы бала – әкем көрсе қуансын дегендей күлімдеп түсіпті.

«Екіншісі не екен?» деген оймен Сағит қараса – сырты қатырма қағазды кішкене книжка. Сол жақ сыртында:

Пролетарии всех стран, соединяйтесь!

Членский билет РКП(б)

деген орысша жазу бар. Мұндай билетті Сағит естіген де жоқ еді, көрген де жоқ еді. «Бұл не кітапша?» деп ішін ашса, қарындашпен қазақша жазған бос қағаз жүр екен. Сағит оқыды:

«Сағит!– деп жазыпты хатта,– мана тал арасында сізге айтуға ұмытып кетіппін. Мынау книжка Асқардың партияға мүшелік билеті. Мен босанар күні түнде кеп ақтар ұстағанда Асқарды сүйрелеп ұрған екен. Мен онда есімді білмеймін. Билеті төсқалтасында болатын еді. Сүйреп, жұлқылап жүргенде түсіп қапты. Ертеңінде пәтеріміздің кемпірі тауып маған берді. Мен сақтадым. Асқар партия билетіне өте сақ еді. Ешкімге ұстатпайтын еді. Егер Омбыда сізге жолыға к,алса, көре к,алсаңыз, реті келсе табыс етерсіз. Өте қымбат санайтын билеті еді. Егер жолыға алмасаңыз, реті келсе өзіме қайтарыңыз, болмаса жоқ қып жіберерсіз. Бұл билетті не иесіне тапсыруды, иесі табылмаған күнде басқа адам пайдалана алмайтын қылуды сіздің арыңызға тапсырам және қиянат етпес деп сенем.

Ботагөз».

– Орындалады!– деді Сағит, Ботагөз қасында тұрғандай-ақ дыбысын шығарып.

Сақтап ұстау арына тапсырылған зат болғандықтан Сағит партбилеттің ішін ашып қарауға да бата алмады. «Өзіне тапсырар күн болса, өз көзінше бір-ақ көрейін» деп ойлады ол.

Билетпен қосып орамалға түюге, баланың суретін Сағит алақанын жазып қайта көрді. Бұл жолы баланың суреттегі кескіні манағыдан да шат сықылданды. Баланың суреті бұл жолы Сағитқа келешекте бір үлкен қуаныш күткендей кескінмен қарады.

– Егер тапсыра алсам, бұл өте қымбат сый болды,– деп қуанды Сағит, сурет пен партбилетті орамалға қайта түйіп жатып,– бұл әкесіне сәбидің сәлемдемесі!..

ҮШІНШІ ТАРАУ

АҚТАРДЫҢ АЗАБЫ

1

«Ботагөз!.. Амантай!..

Екеуіңнің аттарыңды қағазға түсіргеннен кейін аяғына не сөз қосарымды білмей бірнеше минут дағдарып отырмын. «Сәулем», «жаным» деген сөздер маған, менің сендерге шын сүйген жүректен шыққан ыстық лебізімді жеткізе алатын емес. Осы минуттағы менің бойымдағы сезімімді дәл өзіңдей ғып ұқтыра алатын теңеуді мен қазақ сөзінен де, орыс сөзінен де таба алмай отырмын. Өзге тілді білмейтінімді өзің білесің.

Нақ осы минутта «әттең не ақын, не жазушы болмаған екем!» деп өкінемін. Егер олардың бірі болсам – сүйген жүректі жарып шыққан менің шын жақындық, шын достық, саған шын жарлық, Амантайға шын әкелік ықыласымды дәл өзіңдей ғып ұқтыратын сөз табар ма едім, қайтер едім?

Мен бұл хатты еркін жерде, қаламымның шамасы келгенше еркін жазғалы отырмын.