– Ә-ә-ә!..– деп кекетті олар,– сен осындай ма едің? Бәсе, бұл неғылған оңай олжа деп ек!..

– Бір келіншек кетсе, біреуі мұнда ғой,– деген сездер шықты кейбіреудің аузынан,– біріне бірі татитын ғой. Ауыр-ауыр сөздер айтып, Алатайдың жақындары тарады.

«Шыңбұлақтың» басына барып, Асқардың хатын оқып, Ботагөздің жылауы осыдан кейін.

– Не күйге ұшырадым?!–деп жылады Ботагөз.– Енді не болдым?..

3

Байтөбеттің сәлемімен – екпіні ел кешіргендей боп келген төркіні Қалиманың орнын сипады.

– Сенің бір ауыз сәлеміңмен келдік,– деді төркін жағының атқамінер, ақсақалдары, алдынан күтіп, Асан аулында отырған Байтөбетке,– біз сенің жағыңдамыз. Тентектің сен басын кессең, біз аяғын шабуға дайынбыз. Жұмыс былай боп қалған екен. Бұдан үлкен істің де тетігін табатынсың. Ендігісін өзің реттей бер, бізде бөтен сөз жоқ.

– Бір жайы болар, жата-жастана кеңесейік,– деп Байтөбет, Қалиманың төркінін Асанның үйіне және оның жанашырларына бөліп түсіртті.

– Жайым келмейді,– деп Асанның кейбір кедей ағайыны күңкіл шығарайын деп еді:

– Пәле жоқта пәле түсіріп!– деді оған Байтөбет, ақырып,– енді қипақтайын дедің бе? Өшір үніңді! Мен емес сендерге біреудің жесіріне зорлық қыл деген! Жансарының баласы көкіп кетіп едіңдер. Іздегендерің пәле еді. К,ұдай іздеген пәлеңді шаңырағыңнан түсірді. Енді шыда!..

– Соятын малдың реті жоқ еді...

– Астыңдағы жалғыз атыңды сой, сауып отырған жалғыз сиырыңды сой!.. Онда менің қанша ақым бар? Егер де қонағыңды күте алмасаң маған өкпелеме!..

– Үйі-күйі басқа адамбыз ғой, «Жансарының баласы» дегенмен, Асанмен біз бес-алты атаға келіп қалдық. Ол үшін бізді жазғырма!–деп біреулер жалынып еді...

– Көйлектей ағайыны сен күймегенде, Асанның отына күпідей ағайыны мен күйем бе? Осының, боларын біліп айтқанымда мықтымсынып болмап еді, тартты енді сазайын. Жайшылықта Асанның соңына еріп, басына іс түскенде қашамысың. Ол сөзді маған естіртпе!– деді Байтөбет.

Жансарыға қараған бес-алты үй болатын еді. Қалиманың төркіндері бірінен соң біріне жылжып соларда екі күндей жатты. Қолда бары қолдағысын сойды, қолда жоғы сатып алып сойды, сатып алуға күші жоғы борышқа алды, әйтеуір, Жансары тұқымы тырп ете алмай, дауға жиналған 40–50 кісіні күні-түні етке жықты да жатты. Қонағасысын көңілдегідей бермегендер Байтөбеттен таяқ та жеді.

Байтөбеттен құдалар екі күндей осылай сый қонақ боп жатқанда: «Асанды табыңдар, осы маңайдан ұзаған жоқ шығар. Елді атыстырмасын. «Адасқанның айыбы жоқ, қайтып үйірін тапқасын» деген мақал бар. Райдан қайтсын. Жесірді әкеп берсін. Күнәсін кешейік»– деп Асанның жанашырларын жұмсап еді, олар Есілдің тоғайын қыдырып, таба алмадық деп қайтып келді.

Шынында олар тапты. Сенімді бірер жігітке Асан жататын жерін айтқан еді. Бірақ тапқан адамдардың: «Қалиманы үйіріне қос, елді бүлдірме!» деген сөзіне ол көнбеді.

– Әліптің артын бағайық,– деді ол тапқан адамға,– не қылар дейсің. Бітімге келіп мал алатын болса, ол жабдығын істеңдер. Егер малға бітпесе білгенін қылсын. Онда қашпаймын. Үйге барам да жатамын. Әуселелерін көріп алам!

Тоғай ішінде тығылып жатып, Асан жан-жақтағы, баяғыда окоп жұмысына бірге баратын жігіттерге астыртын сөз салып еді, олар:

– Шыдасын, қорықпасын,– деп хабар айтты,– егер бітімге келмей зорлық істеймін десе – біз сойылыңды соғуға даярмыз!

Алатай да, Қалиманың төркіні де мал бітіміне келмеді. «Даудың кісісі емессің, басыңды даумен әңкі-тәңкі ғып қайтесің мал ал да біт!» деген сөзге Алатай әуелі солқылдап еді, Байтөбет оны қайрап: «Бұл қорлыққа көнгеннен де, осының жолында ел!» деп ширата берді.

Жасырын да, ашық та Асанды іздетіп, табудан күдер үзе бастағасын, Байтөбеттің ақылымен Алатай Ботагөзді айналдыруға кірісті.

– Менен кетті деп кеміткенім емес,– деді ол, Ботагөзге сөйлескенде,– жеңгем сенің тырнағыңа тұрмайтын әйел. Сайтан азғырғасын амалың бар ма? Әйтпесе, сені тастап оны алатын Асанның жолы жоқ еді. Бұл жалғыз мені емес, сені де қорлағаны.