Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– «Көсеу ұзын болса, қол күймейді» деген сөз бар,– деді Ботагөз, Алатайға сыр бергісі келмей,– қайтер дейсің. Алмағай еді. Алып қалғасын әйелдік қып бетінен алып қайтейін. Екі қатын алған жалғыз ол емес. Мен қызғанбаймын. Ал, сен де дау іздей берме. Аға езіңдікі. Қайта, мен қызғансам, әйелдік істеме деп сенін, ақыл айтатын жолың бар емес пе? Бәрін, бір атаның баласысыңдар. Ағаңның бір айыбын кеш. Ат, шапан ба, одан кеп бола ма, жұрт кескен айыбыңды ал да бітіс!.. Бір ауылдағы азғана он шақты үй қандасып қайтесіңдер?..

– Жоқ, Жамал!– деді Алатай көнбейтіндігін айта кеп,– Асан менің көңілім жібір іс істеген жоқ. Рас, жесірі кеткен жалғыз мен емес. Жесірдің елден кетсе де ерден кетпейтіні рас. Бірақ менің Асанға өкпем: ағамның жылы бітсе не етті? Мен оның жылын беріп, батасын оқытып, жеңгемнен: «жарықтығым, жас адамсың, отырсаң да, кетсең де еркің» деп сұрасам не етті? Сонда жеңгем маған тоқтамай: «мен құрықты Асанға салам» десе өкпем бар ма? Ол елдің ғұрпы емес пе? Олай істемей, ағамның өлгеніне табасы қанғандай, ағамның топырағына шеп шықпай жатып, жылын бермей отырып, Асанның жау боп түскені – өлсем сүйегіммен кетеді.

Ботагөзбен біраз арбасқан Алатай, көңілдегі ойын кеп кешікпей айтты.

– Сөздің адалы керек,– деді ол,– мен қанды қанмен жуам. Жесіріне жесірін алам. Мен сөздің турасын айтайын. Бітер жерімді айтайын.

– Айт.

– Айтсам: не жесірімді қолыма әкеп бермей, не жесірімнің орнына оның жесірін алмай – мен Асанмен бітіспеймін. Егер ол болмағанда, қай әліміз келгеніміз бір-біріміздің қанымызды ішеміз. Сөзді ашып айтайын: сенің де, менің де кегіміз қайтсын, мен де Асаннан кеммін деп жүрген жігіт емеспін, сен маған ти!

Ботагөз түрегеп жүре беріп еді:

– Әй, Жамал!– деді Алатай.– Рас көнбей кетіп барасың ба?

Ботагөз үндемеді.

– Жоқ, айт шыныңды!

– Мен саған борышқа тием дей алмаймын,– деді Ботагөз бетін бұрмай.

– Рас қой?–деді Алатай қатарласа беріп, түйіліп.

– Рас!

– Жоқ, тиерсің!

Ботагөз ерегісуді қажет көрмей жүре беріп еді...

– Тоқта!– деді Алатай иығынан тартып,– мен білем сенің кім екеніңді.

– Кіммін?– деді Ботагөз тайғақсып.

– Сен ақтар абақтыға жапқан, қызылға жазылған адамның қатынысың. Сені Асан үйіне тығып отыр. Сен Асанның қатыны емессің.

– Жібер!– деді, жылдамдата соққан жүрегі кеудесіне сыймаған Ботагөз, Алатайдың қолын итеріп.

– Енді ұқтың ба?– деді Алатай қолын босатып,– не сен маған тиесің, сүйтіп жан сақтайсың. Не күні ертең өзіңді көрсетіп, ақтардың қолына берем.

Ашулы адыммен Алатай кетіп қалғанда, дірілдеген буындары денесін көтере алмай, Ботагөз жерге отыра кетті. Қысылғаннан оның маңдайынан тер бұрқ ете түсті. Оның басына ой, көзіне жас келмеді. Оның денесін сана емес, үрей биледі.

– Сөйлестің бе, бала?– деп сұрады, іңірде далада отырған Қалиманың төркіндері мен Байтөбет.

– Сөйлестім.

– Қалай, икемге келетін бе?

– Жоқ, келер емес.

Байтөбет қонақтарға Ботагөздің кім екенін, қалай келгенін сыр ғып айтып еді...

– «Қатын қайраттанса қазан қайнатады» деген,– деді құданың біреуі,– жоқтап жатқан төркіні жоқ. Болысар адамы жоқ, егер Алатайдың өзі ұнатса зорлап апарып енгізу керек. Оған Асан да қарсы болмайды. Содан кейін сүйегімізді Асаннан біз өзіміз-ақ іздеп алайық. Алатайға ат-шапан айып алып берейік. Бізді немен разы ғып қайтарарын тағы сөйлесеміз ғой.

– Ерегіскесін, бір жұма қатынданып, тастап кетсең нең кетеді?– деді Ботагөзді алмаймын деген Алатайға біреулер,– алмаймын деуің дұрыс емес. Артының бір жөні бола жатар. Күшігіне тақым бұрау салып қаңсылатса, қасқырдың қаншығы жетіп келетінін білемісің? Асан да қасқыр мінезді қатты жігіт. Егер мына қатынға жаны ашитыны рас болса, мұның жанына батыра іс істесең қолыңа өзі кеп түседі. Қызымызды көзге бір көрсетші, Асан түгіл кім алып қашса да, мойнын бұрап берейік!

Алатай кенді.