Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Бастапқы көргенде Асқар қасындағылардан қаймығып, Ботагөзбен бұрынғысындай шүйіркелеспей, иек қағып қана жат кісіше амандасқан еді. Сол көңіліне кеп қалды ма дегендей қолына су құйып қасында тұрған Ботагөзге ол жалтаңдап қарай берді. Асқар өзін орта бойлыдан жоғарымын деп санайтын. Қолын жуып болғасын, белін жазып, орамал ұсынған Ботагөзге қараса, бойы мұның иығына тақалып қалған екен. Көрмегелі айға жақын болып еді: «содан бері қарыс өскен бе, қалай?» деген ой келді оған.

Үйде Амантайдан басқа жат кісі жоқ екен.

– Ана жерге отыр,– деді Балтабек Асқарға, Амантай мен Ботагөздің арасынан орын көрсетіп.

Асқар отырды. Дастарқанға келген еттің қасапшыдан алынғанын ол балтамен шапқан сүйектерден білді. Бірақ семіз екен.

– Итбайдан ұят болмас па екен?–деді.

– Жоқ, ол кісі қазір келе қоймас. Қызыңқырап отыр. Казактар дырдумен ішкізіп тастады.

– Сені шақырғалы барып есіктен қарап едім, адамның басы айналатын. Бір-бір қаланы меңгеріп жүретін ылғи мықты орыстар жиналған екен!..

Туралған етті кеңеспен жеп отырған Амантайдың көзінің құйрығы Ботагөзге түсіп еді. Оң жақ шынтағын Асқардың тізесіне сүйеп, Асқарға қарай бір жамбастап отыр екен. «Мұнысы қалай?» деп ойлаған Амантай, көргенін сездірмей, ұялар дегендей, енді қайтып қараған жоқ.

Амантайды Балтабек танығанмен, Ботагөз танымайтын еді. «Әкеңнің нағашысымын» дегесін Ботагөзге ол жылы ұшырап, қолынан келген барлық сыйын көрсеткісі келді, қымсынбады... «Аумаған жасындағы әкесі,– деп ойлады Амантай,– аузынан түсіп қалған сықылды, тартқан да қойған. Мінезі де әкесі. Марқұм кісі жатырқамайтын, ашық адам еді».

Әкесі есін білмейтін кезде өлгенмен, Ботагөз оны жақсы көруін жыл санап үдетпесе, өлген адам деп ұмытқан жоқ еді. «Бір көрсем арманым болмас еді!» дейтін еді ол әкесін сағынғанда.

Амантай жайланып танысқаннан кейін,– «кескін-кейпі аумаған әкем марқұм» деген еді Балтабек Ботагөзге. Сол сөзден кейін Ботагөз Амантайға әлсін-әлсін жалтақтап қарап, қараған сайын іші жылып, жақсы көрген сезім пайда болған еді.

Жас та болса адамның ішкі құлқын бетінен, көзінен айыра білетін Ботагөз, Амантай мен Итбайдың арасында көп айырма барлығын аңғарды. Итбайдың көзі найзадай өңменінен қадалып, бір түрлі ыңғайсыздық туғызған еді. «Көзінің өзі солай ма, болмаса әдейі қадала қарай ма? О несі?» деп ойлаған еді Ботагөз.

Амантайдың қарауы Ботагөзге әкенің, не жақсы көретін ағаның туысқандық сүюімен қарауындай әсер берді. Жүзі де, көзі де, сөзі де жанына жібектей жұмсақ тигесін, Амантайдан Ботагөз қымсынған жоқ. Дағдылы күндегі сөйлер сөзінен, отырыс-тұрысынан өзін бөгеген жоқ.

Ет жеп жатқанда Ботагөз Асқарға сабағы туралы біраз жаңалықтар айтып, дастарқан жиналған соң асық ойнайық деп етінді.

– Не ойнаймыз?

– Қақпақыл.

– Оқасы жоқ.

Бір дорба асықтан екі сақаны екеуі таңдап ап, қақпақылға кірісті. Айбала ыдыстарын жинады. Балтабек пен Амантай ол-пұлды кеңесіп, шынтақтап, қисайды.

Ботагөз асықты қаққыш еді. Сақаны жоғары ұшырып жіберіп, қайта айналып қолына жақындағанша, бытырап әр жерде жатқан асықтардың бесеу-алтауын жинап ап, сақаны жерге түсірмей қағып алды. Сол қағумен асықты он шақты рет шашып жіберіп, жаңадан ойнағанда, Асқарға көп ұпай түсті.

Ұпай алудың жазасына не лайық екенін білмей, жеңіліп қалғанына қызараңдап отырған Асқарға күлген Ботагөзге үйдегі әркім әртүрлі ұсыныс айтты.

– Маңдайға шерт, шырағым,– деді Амантай.

– Сусап отырған шығар, бір аяқ су ішкіз,– деді Балтабек.

– Ән айтсын,– деді Айбала.

Бастапқы ұсынған екі жаза қолынан келмейтінін Ботагөз біледі. Әншіл емес екенін және біледі.

– Мен оңай жаза таптым,– деді Ботагөз.– Қала ғұрпында сүйгенін айтқызады, сүйгеніңіз кім?