– Кетрампор-сетрампорыңның қайсысын біліп жатырмыз, елдегі қара қазақ! Орыс қаласының санына құдай болмаса адам жете ме,– деп ауылнай кейіп қалды.

– Өзі осы арадан неше шақырым екен?– деді біреу.

– Осы тұрғанда қай жағымызда өзі?– деп сұрады екінші.

– Ылғи кәпір тұра ма екен, болмаса мұсылман да бар ма екен?

– Қызылжардағы Ганшиннің астылы-үстілі дүкені сықылды үйлері керемет шығар-ау, оның?

– Онда шымқай алтыннан салған үйлер де бар шығар?

– Шам шаһарының төбесі күндіз ашылып, түнде жабылып қалады дейтін. Бұ да сондай емес деймісің?

– Тек, Шамға теңгермеші, өңгеге теңгерсең де! Жарықтық Шамға не жетсін, алланың береке берген жеріне!.. Петербург қаласы туралы осындай сұраулар қойып дуылдасқандардың сөзіне Итбай жауап берген жоқ. Асқар түсіндірем деп алғашқы кезде тырбанған еді, көпшілік түсінбей орынсыз сұраумен басын қатырғасын о да қойып, самбырлаған кеңесті қызық көріп, құлағын түрді де отырды.

– Ұлықсат етіңіздер, жол жабдығын қамдатайын,– деп Итбай етті жеп болғасын шығып кетті.

Ертең жұрттың ендігі айналдырғаны патша болды.

– Патшаның аты кім екен?– дегенге, қартаң ауылнай:

– Мекалай,– деп келе жатыр еді...

– Тәй, жағың қарысқыр, оттама! Осы неме қайдан білгір боп кеткен, тәштиіп, «естірген бұқадай! Саған көсемсіген не керек?– деп, бір би қайырып тастады.

– Білгенімді айтпайын ба?– деп ауылнай мыңқылдап еді.

– Сол ма, білгенің,– деді би екіленіп,– аузыңа келгеніңді шатып отырсың! Шабашидың қақолы деп отырмысың, патша жарықтықты, аты Мекалай болатын?

– Патша екені рас. Бірақ «тегін жасырған мүртет» дегендей, ол жарықтықтың тегі орыс екенін" жасырамыз ба?–деді бір ақсақал, ауылнай үндемей қалғасын.

Азырақ сырқаттаумын дегесін Ғайнолла ишанды оңаша үйге күтіп, дәмін сонда оңаша беріп, көп отырған үйге келмегендіктен шариғат айту теңдігі Ақбас молдаға тиген еді. «Ишан келгелі осы молданың берекесі қашты, иығынан су құйылды» деп кейбіреудің қалжыңдағанына Ақбас молда да, амалы жоқ, үндемейтін. Бұрын бір елдің текесі болғанмен, ишан келгелі оған сөзден сыбаға тимегені рас та.

– Мына отырған молдадан сұрау керек,– десті біреулер патшаның кім екендігі туралы жұрт таласып жатқанда.

– Сұрасақ сұрайық,– деді би,– Ақбас молда, сен айтшы, патшаны кәпір деуге бола ма?

– Әлбетте болмайды. Аллаһу-тағала...

– Е, бәсе, солай деші!– деді би Ақбасты бөгеп,– әуелі құдай, екінші патша ағзам емес пе, бізді бағып-қағатын, рас па, молда?

– Рас.

– Ендеше, не бар таласатын. Патшаны кәпір деудің өзі күпірлік. Дұрыс па, молда?

– Дұрыс емес!– деді таласқан ақсақал,– Наморот Шәддәт патша болды ма?

– Болды.

– Ол кәпір ме? Кәпір! Перғауын патша болды ма? Болды! Ол кәпір ме? Кәпір! Патшаның ішінде кәпір жоқ деуге бола ма, онда? Жоқ, болмайды.

Ақсақалдың сөзі дәлелді көрініп кеткесін, би бөгеліп қалып еді. Ақбас молда өзінше дәлел тапты:

– Кәпірді кәпір деуге бола ма? Сіз оны білесіз бе?– деді ол, ақсақалға.

– Е, енді кім дейміз, мұсылман дейміз бе, кәпір демегенде?

Жұрт ду күлді.

– Онда рауаят бар, яғни, расулымыз айтқан: Һешбір пәндені кәпір деуге туғрилап айту шариғатқа хилаф деген. Кімнің кәпір, кімнің мұсылман екенін бір алланың өзі біледі деген.

Дау көбейді. Әркім әр жақтан әртүрлі сөз айтып, бірін-бірі тыңдамай, Ақбастың басын әнкі-тәңкі қылды.

– Асқар, сені Қақаң шақырады,– деді Бүркітбай кіріп Асқардың өзі де сөзден мезі боп қашқалы отырғанда.

– Барайын.

– Қайда?–деп сұрады Асқар, дуылдаған жұрттан сытылып далаға шыққасын.

– Өз үйіне.

Асқар келсе Итбай, Горбунов, Елікбай – үшеуі стол. қасында отыр екен.

– Жүрейік енді. Күн түске тармасып та қалды,– деді Итбай.

– Міне!– деп Горбунов ұсынған қағазды Асқар оқып көрсе, сұлу әріппен тізілтіп жазған паспорт екен.