Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Қақа!– деді ол, сондықтан қылмыңдай сөйлеп,– ілуге тұратын аң. Егер шын ықласыңыз кетсе, мен ағасының тамырын басып көрейін, неміз кетіпті. Ат-тонымызды алып қалмас, не дер екен?

– Бүркітбай! Бұл жолы сөз қозғамай-ақ қояйық. Ұзын тұсауы қолда ғой, (қайда барар дейсің, сен Асқардың ізін аңдып, сол жаққа барып қайт, неғып отыр екен? Мен кеше қонақтармен отырып кеш жатып ем, ұйқым қанған жоқ еді, сен қайтқанша аздап мызғи тұрайын.

Бүркітбай жөнеле берді.

– Әй, Бүркітбай!–деді Итбай,– мынау Андрей итің аш жатқызбай ма екен бізді?

– Бір семіз қаздың басын қырыққан.

– Ендеше бар, көп кешікпе, бірақ!

Бүркітбай шығып кетті.

Бұл кезде Асқар, Балтабек, Кенжетай үшеуі Балтабектің үйінде кеңесіп отыр еді. Қастарында Айбала, Сағит, Ботагөз. Соңғы үшеуі тыңдаушы ғана.

– Сапарың оң болсын, Асқар,– деді Балтабек амандықтан кейін,– түсі игіден түңілме деп, тумасаң да туған інімдей көремін сені, міне түн жамылып отырмын ғой. Аман барып, сау қайтуыңа тілектеспін.

– Мен білмеймін бе оны?

– Саған айтайын деген бір сөзім. Анау күні көзің көрді, Амантай нағашым жазықсыз ұсталды, сүйегім деп іздеп келіп үйіме әлдеқалай бір дам жазып түскені еді, мұндай күйге ұшырағаны шымбайыма қатты батады. «Күш қазандай қайнайды, күресерге дәрмен жоқ» дегендей.

Асқардың көз қыры Ботагөзге түсіп еді, оның көзінде мөлдіреген жастың тамшылары маржандай тізбектеліп, омырауына домалап жатыр екен. Асқар қарағанын көрген Ботагөз, көңілдегі ойын ашығырақ білдірейін деген кісідей, немесе, Асқарға шаққандай, өксіп-өксіп алды. Айбалаға қараса, о да көзін сүртіп отыр екен. Бұл көрініс Асқардың сезіміне ауыр тиді.

– Ол кісі кәзір қайда?– деді ол күрсініп.

– Поетаппен Омбыға жөнелтіп жіберді. Кошкин әкетті.

– Ешкім ізденді ме?

– Кім ізденсін. Мықты тырнаққа іліккесін ізденгенмен бола ма? Баласы мен әйелі келіп еді, тамақ бергеннен басқа ештеңе бітіре алмады. Мал жүрер жер бар ма екен деп, барын даярланып келген екен. Оны өткізе алмады. Реттеуге тырысып көрейін деп урядник Кошкин, баласынан 50 сом алған еді, қолынан келмеді ме, болмаса алдады ма – түк те шығарған жоқ.

– Жақында жөнелтті ме?

– Жақында. Өзіміз баруға жүрексіндік. Тамақты Ботагөз тасып беріп жүрді. Жөнелтер алдында ғана мен бір рет сөйлесіп шықтым.

– Не айтады?

– Ол кісінің айтқаны көп... Ботажан– деді Балтабек Ботагөзге жалтақтап,– Айбала екеуің Степанның үйінен бір байлам темекі сұрап әкеліңдерші, насыбайым таусылып қапты. Айбала екеуін, барып келіңдер тез. Әй бала,– деді Балтабек Сағитқа,– сен де баршы, мыналар қорқар.

Айбала, Ботагөз, Сағит үшеуі киініп, далаға шығып кетті.

– Сенен жасырар сырымыз жоқ, Асқар,– деді Балтабек, оңаша қалғасын,– малға емес, басқа сүйенген адам екенімізді көріп жүрсің. Әлгі бала жат жұрттыққа жаралғанмен, аз күн қолымызда тұрғанда ренжімесін деп күтіп отырған бала еді. Малға қызықсақ алдақашан біреуге қолынан жетектеп шырылдатып беретін ек. Одан мал алмағанмен аштан өлмеспіз деп, жасы жетіп келе жатқанмен әлі ешкімге атастырғанымыз жоқ. Тіпті, айта берсең, оң қол, сол қолын танығасын, өз теңін өзі тауып кетсе, оған ренжитін мен жоқ. Көрші орыстың қыздарымен елігіп сабақ оқыған боп жүр. Оқытатын кісілер зирек дейді. Тіл-ауыздары тасқа! Оқығанмен оны молда болады, не төре болады демеймін. Керексіз дегенде өзі де қояр деп бетке қақпаймын. Мен саған бір сұмдық айтайын, Асқар, Амантай айтады, Итбай айтты дейді, осы Балтабектің қарындасын маған алып бер деп дейді. Мұндай сұмдықты естіп пе ең, Асқар? Естіген жоқ шығарсың. Амантайға сен осыған кіріс депті.

– Амантай не депті?– деді Асқар сызданып.

– Кірісе алмаймын, біреудің қаршадай баласын аузыңа алып, құдайдан қорықпай ол не дегенің,– деп қайырып тастапты. Амантай айтады, Итбай дейді, түрмеде шірітуге қолдан келгенін істеп бағады, дейді. Иттің тілеуін құдай беріп, мен мынадай кіріптар болып қалдым, дейді.

– Ә-ә-ә!– деді Асқар ауыр дем алыспен,– солай де, Балтабек!