Узкая, скользкая дорога / Тар жол, тайғақ кешу - Сакен Сейфуллин / Сәкен Сейфуллин

Қайта аяңдап вокзалға келдік. Славгородке поезд кешке жүреді екен. Вокзалда күтіп жүрдік. Вокзалда, вокзал айналасында толып жүрген әскер. Атты, жаяу әскер ерсілі-қарсылы сарт-сұрт етеді. Дені чехословактар. Киімдері жып-жылтыр, әдемі, ылғи шұға, ине-жіптен жаңа ғана шыққандай. Беттері де май жаққандай жылтырайды. Темір жолдың кейбір тарауларында зеңбірек орнатқан темір сауытты отарбалар тұр. Жай жүріп білсек, жасырынып жүрген біраз большевик отряды бір-екі күн бұрын осы Татарка қаласына келіп, біраз атыс қылып, бөріктіріп кеткен екен. Тіпті қаланы ала жаздап кеткен екен. Қалада қазір «әскер тәртібі» (Военное положение) жүрулі екен. Сол себепті Татаркадан басқа жаққа жүретін кісілердің кім екендіктерін біліп, билет сатып алғанда да билетті тексеріп сатады екен. Мұны білген соң, ноғай жігіттері, мен де Татаркадан Славгородқа отарба билетін ала алмаймыз ғой деп дағдардық.

Екі ноғай отарбамен жүріп, сауда істеп жүрген алыс жердің кісілеріне сенімсіз көзбен қарауы мүмкін деп, қауіп қылады.

Мен қақтығып, билет алуға бізге жол тимей қалады ғой деп қауіп қыламын.

Әркімнен сұрастырып, үшеуміз ақылдастық. Славгород жолындағы екінші станцияға жаяу барып, сол жерден билет алып, отарбаға мінбек болдық. Өйткені екінші станцияда отарба билетін тексермей сатады екен. Үшеуміз Славгородқа баратын Құлындының темір жолымен жаяу жөнелдік. Күн жылы. Қар соқталанып, жіпсіп еріп жатыр.

Күн төмендеген кезде Татарка вокзалынан шығып, аяңдап отырып, кешке әлгі, жол бойындағы екінші станцияға келдік. Сұрастырдық — поезд Татаркадан іңірде келеді екен. Билет тексерілмей сатылатыны рас екен. Темір жолдың бір жұмыскерінің үйшігіне кіріп, шай қайнаттырып іштік. Іңірде билет алып, Татаркадан келетін поезға тіркеледі деген бір вагонға келіп міндік. Бұ да нәрсе вагоны. Қараңғы, ішінде нөмірлі орындары жоқ. Тұтас сәкі тақтай орнатқан. Сәкінің үстіне жұрт сыйғанша мінеді. Бізден кейін де көп кісі мінді... Іңір ауған кезде отарба сүйреп, Славгородқа қарай алып жөнелді. Біраз әңгімелесіп жатып, ұйықтадық... Ертеңінде оянып, тұрмай жатырмын. Поезд бір қалыпта дүрсілдеп айдап келеді. Вагон іші жарық. Күн шыққан уақыт. Вагон ішінде тұтас сәкі тақтайға лық толған халық. Қайнап тұрысып жатыр. Жұрттың бәрі әбден тұрып болсын деп мен жатырмын. Танитын кісі жоқ па екен деп елеусіз сығалап, жай көз жіберіп, байқап жатырмын. Танымал кісі көрінбеді. Сонда да сақтанып, қияпатымды, түрімді бұзған қалпымды аудармай тұрып, поезд тоқтаған жерде тысқа шығып жуындым. Қайнаған су алып, басқа да ас сатып алып, үшеуміз шай ішіп тамақтандық. Жиын отырған жұрт шүңкілдесіп, тағы да жамырасып, түрлі әңгімеге кірісті.

Отырған жұрттың бәрі орыс. Араларында менің екі жолдас ноғайым бар.

Онсоң мен және оқудан қайтып келе жатқан қазақтың бір-екі жастау қара домалақ балалары келеді.

Көбі жабайы мұжық орыстар. Жалғыз-ақ екі-үш оқыған түсті, тәуір киінген орыс келеді. Үшеуі де адам фельдшері екен. Әскерге алмақ болған Колчактың жарлығымен барып, қайтып келеді екен.

Бір станцияда түсіп, нанға орап пісірген ақ ірімшік мәнті сатып әкелдім. Қағазға ораған бойымен ноғай жолдастарымның алдына әкеп қойдым. Ноғай жолдастарым:

— Дүйсенбі-ау, жаңа ғана ас ішіп едік қой, несіне әкелдің? — десе де болмай жегізбек болдым.

Қасымызда отырған фельдшердің бірі маған қарап:

— Кім сатып отыр екен? — деді.

— Мұжық қатындары сатып отыр екен, — дедім. Фельдшер бала ойынына араласып, ақыл айтқан үлкен, «ақылды» кісіше басын шайқады.

— Өй жаман, знаком, іш ауру боласың, жеме! — деді. Мен доғал тілмен.

— Немене, іш ауру болады? — дедім. Фельдшер түсіндірмек болып, күліп, өз ішін қолымен түртіп көрсетті.

— Мына, іш ауру болады, жаман, ананы жеме! — деді.

Вагонда жағалай отырған жұрттың көбі қарап отыр. Мен түсінгендей болдым да бетімді тыржитып жақтырмағандай қолымды бір-ақ сіліктім де, ақ ірімшікті жей бастадым.