Правда и легенда / Ақиқат пен аңыз - Азильхан Нуршаиков / Әзілхан Нұршайықов

— Бұл менің Момышұлым емес пе? — деді генерал маған қарай бұрылып.

— Дәл солай, жолдас генерал, — дедім мен, — бір жүз бесінші Қиыр Шығыс дивизиясынан.

— Астына Ақбоз ат мініп, беліне қылыш тағып жүретін?

— Дәл өзі, жолдас генерал.

— Қазір де қылышы белінде, Ақбоз аты есік алдында байлаулы тұр, — деді комдивпен танысуға келгендердің бірі. Ол рас еді. Мен мұнда да Ақбоз ат мініп жүретінмін. Осында бір жерде әскери фотограф Нарциссовтың мені 8-ші гвардиялық дивизия Ақбоз атының үстінде түсірген суреті жатқан да болуы керек.

Генерал бір адым шегініп, мені басымнан аяғыма дейін күлімсірей шолып шықты. Жаңа комдив бізді колхоздың қыстай от жағылмаған суық клубында қабылдағандықтан бәріміз де сырт киімдерімізді шешпегенбіз. Менің иығымда буркам бар еді. Елден ерекше боп тұрғаннан кейін содан шығарды ма, генерал:

— Сіз қазір Багратионға да, Чапаевқа да ұқсайсыз, — деді.

— Жоқ, жолдас генерал, — дедім мен күлместен, жымимастан түсімді суыққа салып. — Мен тек Момышұлына ғана ұқсаймын.

Генерал сәл бөгеліп, менің бұл жауабыма мән бере ой жүгіртіп өтті. Содан кейін қайтадан күлімсіреді де:

— Иә, иә. Сіз 1938 жылғы Момышұлына өте ұқсайсыз. Солай емес пе? — деді.

— Дәл солай.

— Сізбен кездескеніме ете қуаныштымын! — деп генерал құшағын жайды. — Әкесі өліп, әркімнен сөз естіп, көзге түрткі болып жүдеп жүрген жетім баланы біреу есіркеп маңдайынан сипаса қандай болушы еді. Сол сияқты менікі, де ішімдегі қатты бұралған домбыра шегі сияқты бірдеңелер бырт-бырт үзіліп кеткен сияқты болды. Бірақ тез бойымды жиып, босаған көңілімді қатайтып алдым. Содан кейін қазақша қос қолымды қусырып кеудеме бастым да, генералдың алдына келіп, басымды иіп, тіземді бүктім, Алыс сапардан келген баланың әкеге берер сәлемін жасадым. Генерал екі иығымнан қапсыра құшақтап, орнымнан тұрғызды да, біз бір-бірімізді екі беттен кезек сүйістік.

Өзге жұрт аң-таң күйде, тым-тырыс болып қалды. Генерал мені құшағынан босатты да:

— Ғапу етіңіздер, жолдастар, — деп жан-жағына қарады. — Біз Қиыр Шығыста бірге қызмет етіп едік. Бұл менің батарея командирім, мен мұның дивизия командирі болдым. Міне, Москва түбінде мен баласымен кездескен әкедей болып тұрмын.

— Әрине, әрине, — десіп кейбіреулер бас изесті. Кейбіреулер: Дивизия командирлері осыны-ақ жақсы көре береді екен» дегендей, маған ала көздерімен қарасты. «Қалай қарасаң, олай қара, біздің бірге қызмет еткеніміз рас» деп, міз бақпастан мен тұрдым.

Біздің бәрімізбен танысып болғаннан кейін жаңа комдив бізді қысқаша өз өмірбаянымен таныстырды. Біздің 105-дивизиядан корпус командирінің орынбасары боп кеткеннен кейін Чистяков Владивостоктегі әскери училищенің бастығы болады. Одан соң бұрынғы өзі орынбасар боп істеген корпусқа командир боп тағайындалып қайта келеді. Содан 1941 жылдың басында Бас Штаб академиясына оқуға жіберіледі. Соғыс басталғаннан кейін Москваны қорғауға қатысады. Бірнеше күн бел шешпестен жүріп, теңізшілер бригадасын басқарады. Сөйтіп Москва түбінен немістерді кері қайтарған қаһарман құрамалардың сапында болады. Осы еңбегі үшін оған Қызыл Ту ордені мен генерал атағы беріледі. Сол алғы шепте жүрген қалпында Чистяков біздің дивизияға жіберіледі.

— Жаңа капитан Момышұлы айтқандай, әр командир бір-біріне ұқсамайды, — деді ол сөзінің аяғында. — Багратион біреу, Чапаев дара күйінде қалады. Оның үстіне ешқашан да екінің бірі Панфилов бола алмайды. Ендеше мен сіздерге Панфиловтың орнын олқысыз басамын деп айта алмаймын. Бірақ титтей де болса Панфиловқа ұқсауға тырысамын. Бұл меңін абыройлы борышым. Ал сіздер Панфилов бар кездегіден титтей де төмендемеуге тырысыңыздар. Сөйтіп, сіздер болып, біз болып, бәріміз Панфилов дивизиясының атағын түсірмейік, Отан үшін опат болған қадірлі генералдың атына кір келтірмейік.