Правда и легенда / Ақиқат пен аңыз - Азильхан Нуршаиков / Әзілхан Нұршайықов

Бауыржан. Қырық екінші жылдың жазында біздің Калинин майданында да, басқа жерлерде де елеулі ұрыстар болған жоқ. Жергілікті маңызы бар барлау-бақылау, күш сынасу ұрыстары советтермен майданының барлық жерлерінде жүргізіліп жатты. Күшті ұрыстар күзге қарай басталып, қыста өзінің шарықтау шегіне жетті. Ол ұрыстардың аспанға көтерілген алауы Сталинград болды ғой. Сталинград неміс-фашист армиясы күнінің батар алдындағы алауы болды деп кезінде қолбасы бейнелеп-ақ айтқан еді ғой. Есінде бар ма, бір баяндамасында оның былай дегені: «Жалмауыз Гитлер түріктің «Джумхуриет» газетінде жарияланған түрік генералы Эркилетпен жасаған әңгімесінде былай дейді: «Біз Ресейді құртамыз, сөйтіп, оны ешуақытта қайтадан бас көтере алмайтын етеміз». Ақымақ шалыстау айтылғанымен, мәселе айқын сияқты... Біз мұндай, міндетті, Германияны құртуды көздеп. отырғанымыз жоқ, өйткені Ресейді құрту мүмкін еместігі сияқты, Германияны құрту да мүмкін емес. Бірақ гитлершіл мемлекетті құртуға болады және ол құртылуға тиіс». Қолбасшының осындай уытты сөздерін радиодан естігенде немесе газеттен оқығанда жауынгерлер әрі күліп, әрі қайраттанып қалатын. «Қойға шапқан батырың, қасқыр көрсе қой болар» деген сөз марқұм Жалмұхаммед Бозжановтың аузынан түспейтін мәтелі болып кетіп еді. Оны бірдеңеге жұмсағын келіп «Жолтай!» деп қасыма шақырсам-ақ болды, жаныма жүгіріп келіп:

— «Қойға шапқан батырын, қасқыр көрсе қой болар!» Құп болады, аға, — деп күлімдей қаздиып тұра қалатыны күні бүгінге дейін көз алдымда. Шабуылға шығарда ол ылғи: «Неміс оккупанттарына өлім келсін!» деуші еді.

Мұны айтып отырған себебім командирдің айтқан сөзі айқын, берген бұйрығы нақпа-нақ болуы керек. Жауынгер командир сөзінің болбыр болғанын ұнатпайды. Өйткені жауынгер командирден бұйрық қана емес, сол бұйрықты орындайтын жігерді қоса алуы керек. Жауынгер ол жігерді командир сөзінің үн ырғағынан, оның ойының салауат, салмағынан іздейді. Командирдің аузынан шыққан әрбір сөздің қайрат-күшінен, дәлдік шындығынан іздейді. Сөз шындығы — қайратты қару. Жоғарыда айтылған атақты Холм жорығында, бір деревняда алдынан танк шыға келгенде тайсақтап кейін шегінген жауынгерге: «Анаңнан ұл боп туғаның рас болса, ана танкті құртқын!» деп бұйрық бергенім есімде. Содан кейін ол жігіт қайта ілгері ұмтылып, танкты құртты.

Мінеки сөз шындығының күші деген осы. Мен оның анасын айтқанда алғашында қаймығып қалған жауынгер жігерленіп кетті. Сөйтті де танкті құртты. Командирдің берген бұйрығында, жаңағы қолбасшының сөздері сияқты, не күлдіретін, не қайраттандыратын шындық көрініп тұруы керек. Бұйрығыңды айтып, оның үстіне жаңағыдай жанды жанитын жігерлі сөздерді қоссаң, жауынгерге сол жетеді. Бұйрықты орындауға кетіп бара жатқан ол сенің қайратты сөзін есіне түскенде, күліп те алады. Ал күлкі кісіге қайрат береді. Жауға қарсы жылап жылжыған солдат жыраққа жете алмайды. Күліп ілгерілеген солдат қана игілікті іс тындырады. «Күліп» дегеннің солдаттың жынданған кісіше өз-өзінен қарқылдап күлуі емес, бұйрықты орындауға іштей жігерленіп, қайраттанып баруы деген сөз екені түсінікті ғой саған?