Правда и легенда / Ақиқат пен аңыз - Азильхан Нуршаиков / Әзілхан Нұршайықов

Бауыржан мойнын шұғыл бұрып, бетіме ажырая қарады да, қатқын үнмен жауап қатты.

Бауыржан. Ол масштабына байланысты. Масштаб дегеннің не екенін білесің бе өзің?

Автор. Қорғаныс министрі партизан отрядының командирін кітабына кіргізіп, үйіне телефон соққан. — Бұл сөздерім Баукеңнің көңіліне келіп қалмасын деп, үнімді бәсеңдете сөйледім. — Мен білетін масштаб бойынша дивизия отрядтан үлкен емес пе? Ендеше маршал Жуковтың дивизия командирі ретінде Момышұлының да атын атай кетуіне болмайтын ба еді?

Бауыржан. — Ой, сен өзің түк түсінбейді екенсің ғой. — Ол ашу шақыра сөйледі. — Гречко бұл кітапты министр ретінде жазып отырған жоқ қой. Сен айтып отырған «Карпаттан асқанда» кітабы командармның естеліктері, онда 1944-45 жылдардың оқиғалары қамтылады. Ол кезде Гречко Украинаны, Польшаны, Чехословакияны жаудан азат етуге қатысқан 1-гвардиялық армияның командашасы болатын. Командарм өз қарамағындағы корпустар мен дивизияларды, солардың адамдарын сөз етеді. Ол кезде партизандар тиісті майдандардың армияларымен бірлесе қимыл жасайтын. Ал Жуков өз естеліктерін Қызыл Армия Бас штабының бастығы, СССР Қорғаныс Халкомының бірінші орынбасары және Жоғарғы Бас қолбасшының орынбасары ретінде жазып отыр. Сондықтан оның майдандар мен армиялар жайында айтуы, ерекше ерлік көрсеткен бірен-саран дивизияны ғана ауызға алуы өте орынды. Оның үстіне мен соғыстың соңғы жағында ғана дивизия командирі болдым емес пе? Понятно тебе?

Автор. Түсінікті, Бауке.

Мен бұл әңгімені тезірек доғаруға тырыстым. Бірақ Баукең де тез сабасына түсті.

Бауыржан. Ал маршал Жуковқа менің ешқандай өкпем жоқ. Майданда мен ол кісімен жүздесіп, тілдескенмін. Дивизия командирі боларда батасын алғанмын. Кейін, Қорғаныс министрі кезінде мен туралы Алматыға телефон да соққан. Оны кейін айтамын.

Автор. Құп, Бауке. Бұл әңгіме Қасым партизаннан шығып кетті ғой.

Бауыржан. Мен ол партизанды ұнатамын. — Ол аузынан темекі түтінін шұбалта шығарып, даусын да соза сөйледі. — Содан соң анау Рейхстагқа ту тіккен жігіт бар емес пе?

Автор. Рақымжан Қошқарбаевты айтасыз ба?

Бауыржан. Иә, соны айтамын. Бұл екеуі бір жосын жандар. Жұлдызын көрмесең, жүзіне қарап батыр екенін айыру қиын адамдар болады. Бұл екеуі өздері жұлдыздай жарқырап тұрған жігіттер. Бұлардың соғыста ересен ерлік жасағанын айтпай-ақ сенесің. Халық үшін қасықтай қанын аямаған қаһармандардың бірі ғой бұлар.

Автор. Соғыс ардагерлерінен тағыда қандай азаматтарды жақсы көресіз?

Бауыржан. Соғысқа қатысқандардың бәрін де жақсы көремін. Соғыс кезінде елде болып, еңбек майданында біздің жеңісімізді шыңдаған адамдарды да ардақтаймын. Халық үшін қасықтай қанын, шыбындай жанын аямай қызмет еткен жандардың бәрі аяулы.

Х

Автор. Қазақша шыққан түңғыш кітабыңыз «Офицердің күнделігі» болды ғой, Бауке. Онда орысша шыққан алғашқы кітабыңыз қайсысы?

Бауыржан. «История одной ночи». Мұны орыс тілінде жаздым. Алдымен Алматыға жібердім. Бірақ қолжазбам бірсыпыра уақыттан кейін өзіме қайтып келді. Баспа редакторларының бірі «Қолжазба жариялауға жарамайды» деген рецензиясын қоса жіберіпті. Ол кезде мен Калининде тұратын едім. Қолжазбаны Калинин баспасына апардым. Директоры алып қалып оқып шығып, басуға жарамайды деп екінші барғанымда өзіме ұсынды. Мен алмадым.

— Бұл Сіздің ғана пікіріңіз және Сіз жазушы емессіз. Жазушы емес адам творчествоға үкім айта алмайды. Басқа біреуге рецензияға беріңіз, — дедім.

Директор қып-қызыл боп алып қалды. Бір аптадан кейін қайтадан барсам Горьбан деген жергілікті жазушы менің жер-жебіріме жеткен, намысыма тиетін рецензия жазыпты. Оның айтуына қарағанда менің әдебиет маңына жоламауым, орыс тілін «бүлдірмеуім» керек көрінеді.