Дон Кихот І - Мигель де Сервантес

— Сөзіңнің жаны бар, Санчо, — деп мақұлдады Дон Кихот. — Алайда, мұндай құрметке ие болмас бұрын рыцарьдың сыннан өту мақсатында жер-дүниені шарлап шытырман оқиға іздеуі қажет, сол сынақ кезіндегі жеңістері арқасында үлкен абырой-атаққа жетуі шарт, сөйтіп патша сарайында бой көрсетер шақ туғанда осындай істерімен кеңінен мәшһүр болғаны соншалық, оның қала қақпасынан өткенін көрген бойда-ақ балалар жан-жақтан топырласып, қаумалай қоршап, қандай есіммен ұлы ерліктер жасағанына орай: “Мынау Күннің Рыцары” немесе: “Мынау Жыланның Рыцары” десіп улап-шулап жататын болады. “Бұрын болып көрмеген керемет айқаста, — дейтін болады олар, — аса қорқынышты дәу Брокабрунды, теңдесі жоқ қара күштің иесін, жеңген осы кісі, тоғыз жүз жыл бойы жадыланып жатқан парсының ұлы мәмлүгін адам қалпына қайта келтірген осы кісі!” Оның ерлік істері жайындағы хабар осылайша ауыздан ауызға тарай бастайды, сөйтіп балалардың айқайы мен жиналған жұрттың дабырын естіген корольдің өзі сарайының терезесіне жақындап, рыцарьға көз салған бойда-ақ оны сауыт-сайманына немесе қалқанында жазылған девизіне қарап бірден танып, міндетті түрде былай деп айқайлайды: “Әй, менің рыцарьларым! Сарайда қаншаң болса соншаң, бәрің де мына өзімізге қонаққа келіп тұрған, рыцарьлар қауымының абыройы мен мақтанышына айналған адамды қарсы алуға шығыңдар!” Сөйтіп, оның әмірі бойынша бәрі сыртқа шығады, ал корольдің өзі болса тіпті баспалдақтың ортан беліне шейін түседі, рыцарьды кеудесіне қысып құшақтап, ақ пейілінің белгісі ретінде бетінен сүйеді, онан соң оны қолынан алып, сеньора королеваның отауына енгізеді, ол жерде оны корольдің ханымы мен инфанта қарсы алады; әрине, бойжеткеннің үріп ауызға салғандай сұлу әрі нәзік екені өзінен-өзі түсінікті, ондай қызды өзімізге мәлім елдердің ішінен іздеп табу мүмкін болған күнде де үлкен күшке түспек. Кездескен сәтте-ақ бойжеткен рыцарьға жаудырай қарап қалады, рыцарь да одан көз аудара алмайды, сол жерде бұлардың қай-қайсысына да қарсы алдында адам емес періште тұрған тәрізді көрінеді; сөйтіп, олар ненің, қалай және неліктен олай болғанын өздері де білмей, еріксізден-еріксіз махаббаттың қитұрқы торына шырмалып қалады, осы себептен жүректерін торығу билеп алады, өйткені олар өз сезімі мен ынтызарлығын қалай білдіруді білмейтін еді. Онан соң, әрине, рыцарьды сарайдағы жиһаз толы бір бөлмеге алып барады ғой, сол жерде оның сауыт-сайманын шешіп, керемет сәнді алқызыл мантия кигізеді, ол қару-жарағы бойында болған кезде де кескінді көрінсе, енді қару-жарақсыз да сондай кескінді, тіпті одан да сымбаттырақ бола түседі. Кешкісін ол корольмен, королевамен және инфантамен бірге ас ішеді және дастарқан басында отырғандарға білдірмей қызға қайта-қайта қарағыштаумен болады, қыз да оған үргелектене көз тастап қойып отырады, өйткені, әлгінде айтып өткенімдей, бұл өзі аса бір әдепті де көргенді қыз болатын. Сосын олар дастарқан басынан тұрады, сол арада ойда жоқ жерде залға сықпытынан жүрек айнитын кішкене ергежейлі кіріп келеді, оның соңында екі дәуді серік еткен кербез дуэнья28 келе жатады, сосын бұл дуэнья әлдебір ежелгі данагөй ойлап тапқан сынақ барын айтып, осы сынақтың жеңімпазы әлемдегі ең үздік рыцарь атанатынын жария етеді. Король сол заматта-ақ маңайындағылардың бәріне күшін сынап көруге әмір береді, бірақ ақырына дейін шыдап, сынақтан сүрінбей өткен, сөйтіп дабыралы даңқына дақ түсірмеген тек жалғыз қонақ-рыцарь ғана болады, бұл инфантаны шексіз қуанышқа бөлейді, рыцарьдың бейнесін жүрек жылуына орап, биік армандарға бой ұрғаны бекер болмағанына өзін бақытты санайды. Бірақ, іс мұнымен де бітпейді: король немесе князь — кім болса да бәрі бір емес пе — өзі секілді басқа бір құдіретті әміршімен қанды соғыс жүргізіп жатқан болатын, сондықтан сарайда бірнеше күн болған қонақ-рыцарь одан майдан алаңында қызмет көрсетуге рұқсат сұрайды. Король қуана-қуана келіседі, рыцарь оның осынау жақсылығына ырзашылық білдіріп, оны құрметпен қолынан сүйеді. Сол күні түнде-ақ ол өз жүрегінің әміршісіне айналған инфантамен жатын бөлмесінің терезелері қарайтын бақтың тор көзді қоршауы сыртынан қоштасады; қыздың айрықша сеніміндегі қызметші әйелдің қатысуымен және тікелей көмегімен осы қоршау арқылы онымен бұрын да әлденеше рет тілдескен болатын. Ол ауыр күрсінеді, қыз талып қалады, қызметші әйел оған су әкеп береді, сосын инфантаның атына кір келе ме деп қауіптеніп, таң атуға аз ғана қалғанын, біреулердің көріп қалуы мүмкін екенін айтып, аһылап-үһілеп уайым шеге бастайды. Ақыры бойжеткен есін жияды, қоршаудың торынан рыцарьға аппақ білегін созады, анау оның қолын сау жерін қалдырмай сүйіп, көз жасымен жуып береді. Олар бастарынан өткен қуанышты және ренішті жайлар жөнінде бір-біріне қалай хабарлап отыратындары жайында өзара уағдаласады, сосын принцесса одан мүмкін болғанынша тезірек қайтып оралуын сұрап жалбарына бастайды. Рыцарь салтанатты түрде уәде етеді, қыздың қолынан тағы бір сүйеді де, жүрегін жұлып қалдырып кеткендей күйінішті ахуалды бастан кешіп бұрылып жүре береді. Өзі жатқан бөлмеге барып төсекке құлай кетеді, бірақ бойжеткеннен қол үзудің қайғысынан көз іліндіре алмайды, сондықтан таң ағарып атқан бойда-ақ тұрып, корольмен, оның ханымымен және инфантамен қоштасуға барады. Міне, ол корольмен және королевамен қоштасады, бірақ сол жерде оған сеньора инфанта сырқат, сізді қабылдай алмайды дегенді айтады. Мұның себебі — өзінен қол үзгендігі екенін рыцарь сезеді, жаны күйзеліп, не істерді білмей дағдарады, сыр білдіріп қоймау үшін зордың күшімен әрең дегенде сабасына түседі. Бойжеткеннің сырлас қызметші әйелі де осы жерде тұрған болатын, рыцарьдың қалайша күйзелгенін көріп-сезіп тұрған ол принцессаға бәрін жеткізіп барады, көзі жасқа толы принцесса өз рыцарының король тұқымынан ба, жоқ па — кім екенін білмейтіні жанына қатты батып жүргенін айтады. Қызметші әйел оған рыцарьдың бойынан байқалған кішіпейілділік, сыпайылық пен өжеттік оның текті әулеттен, король тұқымынан шыққан адамға тән қасиеттер екенін ұғындырады. Мазасы болмай жүрген бойжеткеннің жаны жай табады. Ата-анасы күдік алып қалмасын деп ойлаған ол амалдың жоқтығынан арада екі күн өткен соң жұрттың алдында жүз көрсетеді. Бұл кезде рыцарь аттанып та кеткен болатын. Ол соғыста аянбай шайқасады, корольдің жауларын күйрете жеңеді, көптеген қаланы қол астына қаратады, талай айқаста жеңімпаз атанады, сөйтіп сарайға қайтып оралып өз жүрегінің әміршісімен дағдылы орындарында жүздесіп, оған атқарған қызметінің өтеміне корольден қызын өзіне ұзатуын өтінбек ойы барын айтады. Король оған қызын беруден бас тартады, өйткені ол мұның кім екенін білмейді. Алайда, рыцарь алып қаша ма, әлде басқа бір амалын таба ма, әйтеуір инфанта оның әйеліне айналады, сөйтіп әкесі ақыры мұны өзіне зор бақыт санайды, өйткені ол әлгі рыцарьдың әлдебір корольдіктің, — меніңше, ол картада көрсетілмеген секілді, — айбынды әміршісінің ұлы екенін анықтаған болатын. Король өледі, инфанта оның мұрагері болғандықтан рыцарь қас қағымда король боп шыға келеді. Міне, атқосшысын да, осындай жоғары дәреже-атаққа жетуіне көмектескен басқаларды да шаш-етектен жарылқайтын кез де осы ғой: ол атқосшысын инфантаның қызметшісіне, әрине, басқаға емес, екеуінің арасына дәнекер боп жүрген қызметші әйелге, үйлендіреді, — сөйтсе, ол жай біреу емес, текті тұқымнан шыққан герцогтың қызы екен.