Дон Кихот І - Мигель де Сервантес

Түннің қалған бөлегін жолда өткіздім, сол бұрынғыша бар даусыммен зар айтып, сол бұрынғыша уайым шегумен болдым, сөйтіп таң ағарып атқан кезде тауға келіп жеттім, жол да, жоба да таппай тау ішінде тағы үш тәуліктей адасып жүрдім, сөйтіп жүргенде ақыры осы араға таяу маңайдан көкорай шалғынды көзім шалып, сондағы бақташылардан мына тау қыратының әсіресе қай тұсы адам аяғы баспаған меңіреу түз екенін айтып берулерін сұрадым. Олар маған осы жағы деді. Одан соң сол жақта ғұмырымды аяқтайын деген мақсатпен осы жерге қарай бағыт алдым, арып-ашып әбден күйі кеткен қашырым осындағы бір жыра-жықпылда тұяқ серіпті, расын айтқанда, шамасы, өзімді қажеті шамалы жүк көріп, арқалап жүре беруден жалықса керек. Сөйтіп жаяу қалдым, сілем қатып шаршап, аштықтан бұратылып, жападан-жалғыз тентіреумен болдым, тіпті кімнен және қайдан көмек сұрарымды да білмедім. Жерде қанша уақыт сұлап жатқаным есімде жоқ, әйтеуір бір мезгілде тұрдым, қарным ашқанын сезгем жоқ, қарасам — қарсы алдымда ешкі бағушылар тұр екен, маған тамақ берген де солар еді. Олар өзімді кезіктірген шақта қандай күйде болғаным, нендей сорақы да өрескел нәрселерді шатқаным жайында айтып берді, осыған қарап мені ақылынан адасқан деп тауыпты. Ақыл-есімді жоғалтып алатын кезім болатынын өзім де кейін анық сезіне бастадым: кей-кейде көңілім күрт бұзылып, ақыл-ойым күңгірттеніп сала береді, сол кезде бойымды ашу қысып, бұлқан-талқан болам, үстімдегі киімнің дал-дұлын шығарып жыртып, адам жүрмейтін мына меңіреу түзді ащы айқаймен жаңғырықтырам, тағдыр-талайыма қарғыс жаудырып, қас жауыма айналған сол қыздың есімін сан қайталап айта берем, сондай шақта мені тек бір ғана ой, бір ғана тілек меңдеп алады — Лусиндаға жалбарынумен өмірімді тәмам етсем деймін. Ал, ақыл-есім қалпына түскен кезде сілем қатып, діңкелеп қалатыным сонша, аяғымды әзер қозғаймын.

Әдетте түнемеге еменнің кеуегіне кірем, — арып-ашқан тәніме ол жер айтарлықтай пана боп жүр. Тау беткейлерінде ешкі мен сиыр жаятын бақташылар жанашырлық білдіріп маған азық-түлік беріп тұрады, — әкелген тамақтарын жол бойына, жартастарға қойып кетеді, жанынан кездейсоқ өтіп бара жатқанда көріп қалып, тауып алуыма оңай болсын дегендері ғой. Тіпті ақыл-есімді жоғалтып жүрген шағымда да, табиғи жаратылысым тамақ ішуге итермелеп, аранымды аштырып, қарнымды тойғызып алуға мәжбүр етеді. Кей-кейде, ақыл-есім қалыпқа түскен кездерде, олар маған жол бойына шығып жүретінімді, тұрғылықты мекендерінен қашаға қарай бара жатқан бақташылардың азық-түлігін тартып алатынымды, олардың қолда барымен ерікті түрде бөлісуге ықыласты екеніне қарамайтынымды айтады. Осындай әрі аянышты, әрі азапты тірлік кешіп жүрген себебім, құдіреттің күшімен көп ұзамай не өзімнің тағдырым шешілер, не болмаса бәрін есте сақтап жүрген қаперімнің саудасы бітер, сөйтіп Лусинданың сұлулығы мен сатқындығын, дон Фернандоның өзіме жасаған зұлымдығын біржола ұмытатын шығармын деген дәме ғана. Егер құдірет осылай ететін болса, өмір шырағымды өшірмесе, онда ойларым өзінің табиғи арнасын қайта табар еді. Егер олай етпесе, онда маған қалатыны тек құдіреттен жанымды алуын сұрап жалыну ғана, өйткені өзім апарып кіріптар еткен ахуалдан тәнімді ажыратып аларлықтай менде қазір жігер де, жүрек те жоқ.