Дон Кихот І - Мигель де Сервантес

— Бұл дүниелерге иесінен де бетер мейірімсіздік пен қатыгездік жасамассыз деп сенем, — деп құлаққағыс етті Вивальдо, — өйткені, біреудің ақылға сыйымсыз әмірін айнытпай орындайтын адам ессіздік пен көзсіздікке жол береді. Егер құдіретті мантуандықтың соңғы тілегін орындар болса, біз Цезарь Августы да қоштай қоймаған болар ек. Сондықтан, сеньор Амбросьо, досыңыздың тәнін жерге тапсырыңыз, бірақ жазбаларын жоймаңыз: оның мұндай шешімге келген себебі өзін жәбір шеккенге балады ғой, ал оның әмірін орындау сіздің тарапыңыздан парықсыздық болар еді. Жоқ, сіз бұларды аман алып қалуыңыз керек, Марселаның қайырымсыздығы мәңгілікке есте қалсын, болашақта осындай қасірет-қайғыдан сақтану үшін және ондайға ұрынбау үшін тірлік кешіп жүргендерге өнеге болсын. Мен де, серіктерім де ғашықтық дертіне шалдыққан, бірақ күдері үзілген досыңыздың басында болған жайдан жақсы хабардармыз, оны аса жақын тұтқаныңызды да білеміз, оның өмірден баз кешуінің себебін де, дүние салар алдында өзіңізге нені өсиет еткенін де естідік. Аса бір аянышты бұл хикаядан Марселаның қатыгездігі мен Хризостомның сүйіспеншілігі қандай қияпатты болғанын, сіздің оған деген достық пейіл-ниетіңіздің қандай шынайы болғанын және ессіз махаббат сілтеген соқпақпен тұра шапқандарды қандай қайғылы ахуал күтіп тұрғанын бажайлаймыз. Хризостомның қайтыс болғаны және оның қайда жерленетіні жайында біз кеше кешкісін хабардар болғанбыз, сосын, бір жағынан аяушылық, екінші жағынан әуестік итермелеп, бара жатқан бағытымыздан бұрылып, құлағымызға шалынған сәттен-ақ жүрегімізге ауыр салмақ түсірген осы бір жайды өз көзімізбен көріп қайтпаққа ұйғарып едік. Сөйтіп, енді өзіңізге осындай қолқа салғалы тұрмыз, ақылман Амбросьо, — тіпті болмағанда, ізгі ниетіміз бен қайғыларыңызды жеңілдету жолында қолдан келгеннің бәрін жасауға деген тілегіміздің өтемі үшін, қолжазбаларды өртеуге рұқсат бермеуіңізді және тым құрығанда бірнешеуін алуыма кеңшілік етуіңізді сұраймыз.

Вивальдо оның жауабын тоспастан өзіне жақын жерде жатқан қолжазбалардың бірнешеуін қолына алды. Сол кезде Амбросьо оған былай деп тіл қатты:

— Сізге деген құрметімнің белгісі үшін, сеньор, қолыңыздағы сол қолжазбалар өзіңізде қала беруіне қарсы емеспін, бірақ қалғанын отқа жақпас деп үміттенудің еш қисыны жоқ.

Бұл неғылған қолжазбалар деген ой көкейін тескен Вивальдо біреуін қолма-қол ашып жіберіп, тақырыбын оқыды:

— Торығу зары.

— Бұл бақытсыз досымның соңғы дастаны еді, — деді Амбросьо. — Бастан кешкен машақаттары оны қандай жағдайға жеткізгені түсінікті болуы үшін, сеньор, оны жұрттың бәрі еститіндей етіп дауыстап оқып беруіңізді өтінем. Уақыт жағы бізде әлі баршылық, өйткені қабірді әзір қазып бітіре қоймайды.

— Бұл айтқаныңызды қуана-қуана орындаймын, — деді Вивальдо.

Жиналғандардың бәрі қызығушылық білдіріп, оны сол бойда қаумалай қоршап алды да, Вивальдо нақпа-нақтап оқуға кірісті.

ХІҮ тарау

Мұнда марқұм бақташының торығуға толы өлең жолдары келтіріледі және күтпеген жерден болған басқа да оқиғалардың жай-жапсары баяндалады

Хризостомның зары

Мейірімсіз-ай! Тәкаппар да тасбауыр

Жаман атың жер-дүниеге жайылып,

Қауесет боп кеткеніне мәз болсаң —

Азабымды суреттеуге сай қылып,

Күнәкарлар, тұрғындары тамұқтың,

Тауып бергей не сорақы сөздерді.

Шерді ақтарып, жүрегімді жайлаған

Айыптау үшін сендей қаныпезерді,

Қараң қалған ынтызарлық ызасын,

Пәк жанымның реніш, күйік, назасын

Айналдырам жан түршігер дыбысқа.

Тыңда соны, мазаң кетіп, құрыстап,

Үміті өшкен көкіректен, құсалы,

Кеңістікке ұшып қиян баратын,

Әнді емес, үздік-создық осы өксікті —

Мені жақтап, саған кінә тағатын.

Жылан ысылын, қаншық қасқыр ұлуын,

Өкіргенін бұқаның, жан берерде қиналып,

Тажалдардың жан шошырлық ырылын,

Қарға шуын, шер шақырған жиналып,

Әрі итеріп, бері жығып толқынды,

Теңіз шайқап жүрген кезде жұлқынып,