Дон Кихот ІІ - Мигель де Сервантес

— Міне, итальяндар айтпақшы, нағыз spіlorcerіa23 деген осы, — деді Дон Кихот. — Алайда, солай бола тұрғанымен, осындай ізгі мақсатпен астананы тастап шыққаныңызды зор бақыт деп білем, өйткені дүниеде әуелі құдайға, одан соң өз короліңе және туа бітті қожайыныңа, әсіресе әскери салада, қызмет етуден артық құрметті де пайдалы ештеңе жоқ; бұл салада, ғалымдық саласына қарағанда, байып кетпесең де, қайткен күнде де, әйтеуір, атыңды шығаруға болады — бұл жөнінде менің талай мәрте атап көрсетуіме тура келгені бар; әскери өнерден гөрі ғалымдықтың арқасында майораттар негізі көбірек қаланғанымен, әскерилер әлдебір ерекшелігімен, оның қандай ерекшелік екенін құдай білсін, ғалымдардан жоғары тұрады, сондай-ақ өздерін басқа жұрттың бәрінен даралап көрсететін жігер оты да оларда қаншалықты мол екенін шайтан білмесе, адам білмейді. Қазір айтқалы тұрған сөзімді қаперіңізде мықтап сақтауға кеңес берем, өйткені мұның сізге көп пайдасы тимек және қысталаң сәттерде көңілдің жұбанышы болмақ, атап айтқанда: әлденендей бақытсыздыққа тап болам-ау деген ойдан ада-күде арылыңыз, өйткені бақытсыздық атаулының ең жаманы — өлім, ал қан майдандағы өлім — ең ардақты өлім саналады, демек, сіз үшін бақытсыздық атаулының ең жақсысы — өлу боп табылады. Римнің айбынды императоры Юлий Цезарьға бір жолы түрлі өлімнің ішіндегі ең жақсысы қандай өлім деген сауал қойылыпты, ол ең жақсы өлім — кенеттен, қас қағым сәтте және күтпеген жерден келген өлім, деп жауап қайтарыпты; ол өзі шын құдайдан бейхабар мәжуси ретінде жауап қатқанымен, бәрібір, өте жақсы айтқан, өйткені осы пікірі арқылы адам баласына тән осалдықтан ада екенін көрсетіп берген. Тіпті ең алғашқы ұрыс пен шайқастың өзінде-ақ зеңбіректің залппен атқан оғынан немесе мина жарылысынан қаза таптыңыз делік, — ал, онда тұрған не бар? Әйтеуір бір өлім, оған ештеңе істей алмайсың. Теренцийдің пікірінше, қашып құтылған сарбаздан гөрі ұрыста қаза тапқан сарбаз ардақты және барлық бастығының бұйрығын бұлжытпай орындайтын сарбаз ғана даңққа жетеді. Сосын тағы мынаны қаперде ұстаңыз, балам: солдатқа үстінен жұпар иістен гөрі оқ-дәрінің иісі мүңкіп тұрған жарасады; ал егер осы салада жүріп егде жасқа жетсеңіз, мейлі жарақатты болыңыз, мүгедек не ақсақ болыңыз, бәрібір, бұл қадірлі қарттық боп табылады, тіпті жоқшылық та сізді мұқата алмайды, оның үстіне қазір бізде қартайған және жарымжан жауынгерлерге ақшалай-заттай көмек көрсету шаралары қарастырылып жатыр, өйткені оларға да, әдетте, негрлерге көрсетілетіндей жәбір көрсеткен жөн болмайды: негрлер қартайып, қызмет ете алмайтын жасқа жеткенде қожайындары оларға бостандық беріп, босатып жібереді, сөйтіп бостандыққа шықты деген желеумен үйінен қуып салады да, шын мәнінде аштықтың құлдығына байлап-матап береді, ал мұндай құлдықтан оларды өлімнен басқа ештеңе құтқара алмайтыны белгілі. Өзіңізге айтайын дегенім міне осы еді, ал енді атымның сауырына жайғасыңыз: сізді бекетке алып барайын, сол жерден бізбен бірге кешкі ас ішерсіз, сосын ертең әрмен қарай аттанарсыз және жаратқан жолыңызды оңғарып, сапарыңызды сәтті қылсын, бұған ізгі ниетіңіз әбден-ақ лайықты.

Жас жігіт сауырға жайғасудан бас тартты, бірақ бекетте бірге тамақтануға келісті, ал Санчо болса, осы аралықта өзімен-өзі былай деп сөйлесіп кетті: “Сақтай гөр, жасаған, мырзамды! Сонда мұның қалай болғаны өзі: Монтесинос үңгірі жайында адам сенбес нәрсені шатып отырғаны жаңа ғана еді, енді келіп не керемет ойларды кестелеп берді дейсің! Жә, жарар, анда барған соң белгілі бола жатар”.

Олар бекетке жеткенде күн қараңғы тартып кеткен-ді; Санчоның қуанышына қарай, Дон Кихот оны бұрынғы дағдысынша әлдебір қамал-сарай деп емес, кәдімгі жолаушылар бекеті деп ұғынды. Олар табалдырықтан аттап өткен бойда-ақ Дон Кихот қожайыннан алебарда мен найза әкеле жатқан адам осында ма деп сұрады; қожайын оның атқорада қашырының ерін алып жатқанын айтты. Студент пен Санчо да есектерін сонда кіргізіп қойды, ал Росинантқа қорадағы ең тәуір ақыр мен ең тәуір орын берілді.

ХХҮ тарау