Дон Кихот ІІ - Мигель де Сервантес

— Өз ойымша, — деп жауап қатты Санчо, — айына екі реалдан үстегеніңіз жақсы болар еді. Бірақ, бұл тек өз жалақым ғана, сондай-ақ бір аралды еншілеу жөнінде берген сөзіңіз бен уәдеңіз үшін тағы да алты реалдан қосқаныңызды қалар едім, сонда бар-жоғы отыз реал боп шығады.

— Жөн-ақ, — деді Дон Кихот, — үйден шыққанымызға жиырма бес күндей болды, ендеше, Санчо, жаңағы өзіңіз белгілеген соманы негізге ала отырып, жалпы жиынтығын шығарыңыз, сосын қанша төлеуге тиіс екенімді есептеп жіберіңіз де, әлгінде айтқанымдай, өзіңізге өзіңіз төлей қойыңыз.

— Өйдөйт деген-ай, оныңыз болмайды! — деп дауыстап жіберді Санчо. — Есеп-қисабыңыздан үлкен қателік жіберіп тұрсыз, себебі уәде етілген арал үшін өзіңіз маған соны уәде еткен күннен бастап дәл бүгінгі күнге дейінгі мерзім есепке алынуы керек.

— Оны сізге уәде еткен кезден бері қанша уақыт өтті сонда, Санчо? — деп сұрады Дон Кихот.

— Егер қара басып қателесіп жүрмесем, — деді Санчо, — жиырма жылдан асқаны анық.

Дон Кихот маңдайын алақанымен шарт еткізді де, көңілдене күліп жіберіп, былай деді:

— Ау, мен Сьерра Моренада және, жалпы, жорықтарда ұзын ырғасы екі айға жуық қана болдым ғой, ал сен маған, Санчо, бұдан жиырма жыл бұрын арал сыйлауға уәде еттің дейсің! Бұл сөзіңе қайтарар жауабым мынадай: өзіңе сақтауға берген ақшамның бәрін жалақың есебіне жатқызып қалтаңда қалдырғың келеді, — мейлі, солай-ақ болсын, егер сол ақша құлқыныңды тесіп бара жатса, саған оны осы қазір-ақ берейін, ала ғой бәрін, ал мен тек сендей құлықсыз атқосшыдан құтылу үшін ғана көк тиыным жоқ, аш-жалаңаш күйде қала баруға дайынмын. Бірақ, сен айтшы маған, кезбе рыцарь атқосшыларына қатысты қағидаларды мансұқ етуші малғұн: кезбе рыцарьдың қандай да болсын бір атқосшысының: “Маған айына қанша төлемексіз?” деп мырзасының жанын қуыратынын қайдан көргенің бар немесе қайдан оқығаның бар? Рыцарьлық романдардың mare magnum30 шомыл, шомыл, қарақшы, жексұрын, құбыжық, өйткені сен тап сондайсың, шомыл деймін мен саған, егер атқосшылардың біреу-міреуінің әлгінде өзің айтқан нәрсені айтқанын, айтпақ түгіл тіпті ойына алғанын тапсаң, онда сол сөздерді маңдайыма ойып тұрып жаза ғой және оған қосымша оңдырмай бес шертпеқұл ала ғой. Сонымен, тізгініңді тарт та, қайқай үйіңе — енді менімен бірге бір адым да ілгері аттап баспайсың. Міне, ас-суыма алған алғысым! Міне, сыйлық бергелі жүрген адамымның сиқы! Міне, бойында адамгершілік қасиеттен гөрі айуандық қасиет басым пенденің ісі! Ау, қалай сонда? Жұрттың бәрі өзіңді қатыныңа қасақана түрде мәртебелі мырза деп ұлықтауы үшін айдыныңды асырмаққа ниеттеніп жүрген шағымда, тап осы кезде менімен қош айтыспақпысың? Ау, қалай сонда? Өзіңді әлемдегі ең жақсы аралдың губернаторы етіп тағайындау жөнінде тиянақты да үзілді-кесілді шешім қабылдаған шағымда, тап осы кезде кетіп қалмақпысың? Ұзын сөздің қысқасы, бір кезде өзің хайуандардың бәрін бірдей бал беріп асырауға болмайды дегенсің. Нағыз есексің сен, есекше күн кешесің және ақырғы демің біткенше есек қалпыңда қала бересің, өйткені хайуан екеніңді сезінгеніңше және түсінгеніңше өміріңнің жібі үзіліп те кететініне еш күмәнім жоқ.

Дон Кихот өзін жерден алып, жерге салып жатқанда анау одан көз алмай тесірейе қарап тұрған, ақыры ар-ұжданы алдындағы азапқа жаны шыдамай жылап жіберді де, әлсіз де аянышты үнмен былай деп сөйлеп кетті:

— Мархабатты мырзам! Маған тек құйрық қана жетіспей тұрғанын, сонда нағыз есек боп шығатынымды білем. Егер маған соны тағып бергіңіз келсе, онда мен оны өз орнында салбырап тұр деп есептеймін де, өмірімнің ақыр соңына дейін өзіңізге есек ретінде қызмет ететін болам. Кешіріңізші мені, тақсыр, аяушылық жасаңызшы маған, — өйткені, мен де бір сәби бала сияқтымын ғой, оң-солымды ажырата білмеймін және алды-артымды болжамай мылжыңдап сөйлей берем: осындай бір кемшілігім бар, бірақ тәубеге келсе күнәкар, күнәсынан арылар, деген емес пе.