Дон Кихот ІІ - Мигель де Сервантес

Қазір өзіңе айтқалы отырған соңғы ақылымның тәнді көркейтуге қатысы жоқ, әйтсе де оны қаперіңде қастерлеп сақтағаныңды қалар едім, өйткені мұның саған ілгеріде айтылғандардан кем пайдасы тимейді деп білем: сонымен, қандай да болсын бір әулеттің тектілігіне күдік келтіруші болма, қайткен күнде де, әйтеуір, бір әулетті екіншісімен салыстырма, себебі салыстырудың нәтижесінде бір әулет лажсыздан лажсыз екіншісінен тектілеу боп шығады да, өзің кемсіткен адам сені өлердей жек көріп кетеді, ал өзің айдынын асырған адам сені әсте жақсы көріп жарылқай қоймайды.

Тағы бір айтпағым: ұзын балақ шалбар, ұзын етекті камзол және одан да ұзындау плащ киюің керек; ал шаровар жайында ауыз ашпай-ақ та ғой, өйткені шароварлар рыцарьларға да, губернаторларға да жараспайды.

Өзіңмен әңгімелеспек болғанда ойыма оралғаны осылар ғана, Санчо. Кейін, жағдайға қарап, жаңа ақыл-кеңес берермін, ал сен шаруаң қалай жүріп жатқанынан мені хабардар етіп тұратын бол.

— Сеньор! — деп сөйлеп кетті Санчо. — Сіздің маған ізгілікті, қастерлі және қажетті нәрселерді үйретіп отырғаныңызды жақсы түсінем, алайда бәрі түгел тарс есімнен шығып кетсе, бұл айтқандарыңыздың маған пайдасы тие қояр ма екен? Әйтсе де, анау әлгі тырнақты өсірмеу және реті келіп жатса екінші рет үйлену жайындағыларды құлағыма құйып алдым, ал басқа қитұрқылар, айла-шарғылар мен қулық-сұмдықтар есімде қалған жоқ және олар жадымда өткен жылғы бұлт секілді ғана сақталмақ, сондықтан осының бәрін қағазға түсіріп, қолыма ұстатқаныңыз абзал болар еді: әрине, мен өзім оқи да, жаза да алмаймын, бірақ қағазды тәлімгеріме берер едім де, қажет бола қалған жағдайда ол бұларды қайталап есіме салып тұрар еді.

— Саған не деуге болады енді! — деп дауыстап жіберді Дон Кихот. — Губернатордың оқи да, жаза да алмайтыны қандай жаман! Айтып қойғаным артық етпес, Санчо, егер біреу қара танымайтын болса немесе солақай болса, бұл екінің бірін: не оның өте қарапайым немесе тіпті мүлдем жұпыны шаңырақтан шыққан адам екенін, не өз басының мұндарлығы мен милаулығы сонша, ізгілікті өнеге де, ізгілікті ілім де қонбаған адам екенін білдіреді. Бұл сенің үлкен кемшілігің; құрығанда, әулет есіміңді жазып қол қоя білгеніңді қалар едім.

— Қолымды қоюды білем ғой, — деді Санчо. — Селомызда старшина болған кезімде жүк теңдерінде таңбаланатындай әріптерді жазып үйренгем, жұрт маған өз әулет есіміңді жаздың, деген. Одан соң оң қолым жансызданып қалғандай түр жасап, біреу-міреуге өзім үшін қол қоя салуға қашан да әмір ете алам ғой: бұл дүниеде өлімнен басқа нәрсенің бәрінің де орнын толтыруға болады, ал анда мен өзім би, өзім қожа емеспін бе, ендеше, менің сөзім — заң. Әкесі алькальд адам сотқа да ақ жарқын көңілмен барады, деген сөз тегін айтылмаса керек. Ал, мен болсам әлдеқандай бір алькальд емес, ауыз толтырып айтарлық губернатормын ғой, — ойнап көрсін менімен. Қане, тиісіп көр маған: мүйіз сұраймын деп жүріп құлақтан айрылғың келмесе, ал жаратқан біреуді жарылқайын десе оны теңіздің түбінен де іздеп тауып алады және сосын: аузы қисық болса да бай баласы сөйлесін, деген бар, губернатор атануым себепті мен де бай болам, оған қоса жомарт губернатор болмақпын, ендеше кемшіліктерім де көлеңкеде қалады. Иә, біз де бірдеңе білеміз, “ақшаң қанша болса, қадірің де сонша” деуші еді әжем, сондықтан: қалталымен алыспа, босқа қансорпа боласың.

— Өй, сен құры, Санчо, құрып кет! — деп дауыстап жіберді сол арада Дон Кихот. — Алты мың шайтан алып кетпейді екен сені, мақалдарыңмен қосып! Бір сағат бойы ағыл-тегіл ақтарып жатырсың — мен үшін бұл жанымды ақырын азаптаумен бірдей болды. Айтпады деме, күндердің күнінде осы мақалдарың сені дар ағашына да алып барады. Осы мақалдарыңның қырсығынан вассалдарың сені тақтан да құлатады — шыдамы таусылып, шатақ шығарады. Айтшы, сауатсыз, сен бұларды қайдан аласың осы және оны қалай қолданасың, миғұла? Өйткені, ең болмаса бір мақалды еске түсіріп, оны орынды қолдану — мен үшін қияметтің қияметі.