Дон Кихот ІІ - Мигель де Сервантес

— Ғашықтардың бәрі бір-біріне қосыла берсе, — деп қарсылық білдірді Дон Кихот, — ата-аналар таңдау қақынан және өздері дер шағы деп тапқанда балаларын үйлендіру құқынан айрылған болар еді. Егер қыздар күйеуді өзі таңдайтын болса, онда біреуі ата-анасының малайына тиіп кетер еді де, екіншісі — алғаш кездескен, өзін өпіремдігімен және батылдығымен баурап алған әулекі мен сотқарға шыға салар еді. Өйткені, ұнату мен елігу әлденендей бір тәуекел етерлік іске барарда аса қажет боп табылатын ақыл-ой көзін де оп-оңай кіреукелеп тастайды, ал өмірлік серік таңдауда қателесу қиын емес: неке сәтті болуы үшін аса үлкен сақтық пен жаратқанның жәрдемі керек. Айталық, біреу алыс жерге сапарға шықпақ болды дейік; егер ол ақылды адам болса, жолға шықпас бұрын өзіне сенімді де ұнамды серік тауып алады — ендеше, өлім келіп ажыратқанша бүкіл өмірін бірге өткізу парыз саналатындарға соның ісін неге өнеге тұтпасқа? Оның үстіне, сол серік еткен әйелмен төсек қызығын бірге көресіз, бірге тамақ ішесіз, басқа да шаруаларды бірге атқарасыз. Сенің зайыбың да, міне, өмір жолындағы осындай серіктес әйел. Зайыбың — керек кезде сатып алатын, артынан қайтарып беруге, өзгертуге немесе басқасына айырбастауға болатын тауар емес, ол өзің өмірден қол үзгеніңше өзіңнен қол үзбейтін айнымас серігің. Ол да — бұғалық: мойныңды шалған бетте Гордий түйініне айналып шыға келеді және бұл түйінді қашан өлім өткір қылышымен қиып жібергенше шешу мүмкін емес. Бұл төңіректе әлі де біраз пайымдауға болар еді, бірақ сеньор лиценциат Басильо жайында тағы бірдеңе айтар ма екен деп ынтығып тұрмын.

Дон Кихот өзін лиценциат деп дәріптеген бакалавр бұған былай деп жауап қатты:

— Мен тек мынадай бір жәйтті ғана құлаққағыс етсем деп ем: Китерия сұлудың Камачо Байға күйеуге шығатынын естігеннен кейін Басильо ойын-күлкіні де қойды, жөні түзу сөз де айтпайтын болды; қазір ол қашан көрсең де қабағын түйіп, терең ойға шомып, өзімен өзі сөйлесіп жүреді (бұл шалық ұрғандықтың бұлтартпас белгісі ғой), тамақ ішіп те жарытпайды, ұйқысы да қашқан, жүрек жалғамақ болса тек жеміс-жидекпен ғана қоректенеді, ал ұйықтар болса, егер мұны ұйқы деуге ауыз барса, жабайы аң секілді далада, тақыр жерде жатып көз шырымын алады, кей-кейде аспанға қадала қарап қалады, кей-кейде жерден көз алмай тұрады, осы кейпін көргенде қарсы алдыңда киімі желмен желбіреген киімшең мүсін тұрғандай әсерде қаласың. Қысқасын айтқанда, осындай белгі-нышандар оның махаббат отына өртеніп жүргенін айғақтайды, ал біздің, оның таныстарының, ертең Китерия Камачоға “иә” дер болса, онда бұл Басильоны да өлімге кескен үкім боларына ешқандай күмәніміз жоқ.

— Құдай өзің жар бола гөр оған, — деп Санчо сөйлеп кетті. — Жаратқан өзі жарақатқа душар етеді, жаратқан өзі оны емдеп жазады, алда не тұрғанын ешкім білмейді, ертеңге дейін әлі көп уақыт бар, оған қоса, бір үйдің толайым-тұтасымен гүрс етіп құлап түсуіне бір сағаттың, тіпті бір минуттың өзі жетіп жатыр; өз көзіммен көргенімді айтайын: жаңбыр құйып береді, енді қарасаң — күн жарқырап шығып тұрады, сап-сау күйіңде төсекке жатасың, оянғаныңда аһылап-уһілеп әрең бас көтересің. Ал, білсеңдер айтыңдаршы, Фортуна доңғалағын шегелеп қойдым деп мақтана алатын кім бар? Әрине, ешкім жоқ, олай болса, әйелдің “иә” деген сөзі мен әйелдің “жоқ” деген сөзінің екі арасына мен түйреуіштің ұшын да сұқпаған болар едім: бәрібір өтпейді. Китерияның Басильоны жан-тәнімен және шын жүректен сүйетініне көзімді жеткізсеңдер, бәрі де ойдағыдай болатынына басымды бәске тігуге бармын, себебі, естуімше, махаббат киген көзілдіріктен мыс — алтын, кедейшілік — молшылық, ал ірің — інжу секілді көрінеді екен.

— Әй, Санчо, жабасың ба аузыңды жоқ па, сен антұрған? — деп Дон Кихот бақырып жіберді. — Мәтелдерің мен мәнісі жоқ сөзіңді судай сапырып, мылжыңдай беруден жалықпайды екенсің. Өй, хайуан! Ау, Фортунаның доңғалағы, пәлен-пәштуан дегеннің иісі мұрныңа бара ма сенің?