Путь Абая. Книга IV / Абай жолы. IV кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Абайға Дәрмен мәлім еткен жаңа жары осы. Жұмбақ жайға тілек қосқан сұңғақ бойлы Мәкен еді. Ендігі істейтін іс-әрекет Дәрмен сөзінен анық болды. Дәрмен өз атына қарай беттегенде, Мәкеннің көк жорға атын шешіп әкеп, Әбді көлденең тартты. Бұл топта Дәрменнің қасына әдейі кеп қосылған сенімді серік, жұбын жазбас жолдасы – осы Әбді. Одан басқа көңілдес, дос-жараннан Дәрменнің осындай қысталаң, қатер сапарын бірге атқаруға, Мағашпен ақыл қосып ерген – Кәкітай, Мұқа, Әлмағамбет болатын. Сөйтіп, бес еркек, бір қыз боп қосылған азғана топ енді тез атқа мініп, іңір қараңғылығында Ертіске тақау көшелерді бойлап, желе жөнелісті.

Бұлардың алдында қазір бір ғана асығыс, тығыз мақсат бар. Осы түнде неғылса Ертістің ар жағына өтіп, үлкен қаланың бұлар ойға алған бір түкпіріне барып тығылу, жоқ болу. Азат жүрген жігіт пен оң жақта ата-ана бауырында өзінше әлі күнге еркінше жүрген қыз Мәкен, ендігі сәттерде қашқынға айналды. Бұлар қара түнді жамылып, қиын түкпірді сағалап, көлденең көзден жасырынады.

Осы топтың бәрінің ойындағы ендігі ең әуелгі үлкен бөгет – Ертістің үлкен суы. Ар жаққа өткізетін паром болса, ол бұл күнде тоқтап қалған. Басжатақ пен ортажатақта Ертістен өткізетін желқайықшылар болса, олар да кеш бата жүрістен тоқталады. Сөйтіп, күн бата Слободка мен үлкен Семей жағы қатынас – жалғастан үзіледі.

Қашқын жастар қалаға іңір қараңғылығымен аралас жасқана кіріп, өздеріне жаңағыдай бөгет те жасап алған. Сол жайын ескерген Абай, әлгіде Дәрменге өзінің көңілдесі Сейіл қайықшыны атаған да, соған сәлем айтқан. Аз уақытта Ертістің биік жағасында шатырсыз кішілеу қоңыр үйде тұрған Сейілді, Кәкітай қақпа қағып сөйлесіп, Ертістің жағасына алып шықты. Абайдың сәлемін естіген Сейіл көрші үйлерде тұратын екі жас жігіт күрекші-көмекшілерін ертіп келді.

Енді алты жолаушының қайыққа мінер шағында бар аты мен өздері Сейілдің кішілеу қайығына сыймайтыны мәлім болды. Ертең пароммен өзге аттарды өткізетін болып, қазір Әлмағамбет пен Мұқа бес атты алып жағада қалды. Қайыққа тек қана Мәкен мінетін көк жорға атты салып алып, өзге жастар суық түсті Ертіс өзенін кесіп, арғы жағаға тартты.

Мұқа мен Әлмағамбет бес атты қосарлап алып, басжатақтағы дағдылы таныс, жататын үйлеріне кетті.

Іңір қараңғылығының дәл осы шақтарында бұл топтан басқа және де қарбаласқан жандар бар. Олар әлдеқандай әлек қуып шапқылаған он шақты салт атты. Қазір осы топ аттарын қан сорпа қып желе шапқан қалпында, Слободканың басжатақ жақ шетіне кеп ілінді. Өкше ізіне қарағанда бұлар да Тобықтының Слободкаға кіретін керуен жолымен төпеп кепті. Осы кештің тыныштығын қатты жүрген аттарының дүбірімен және ызалы қыжыл сөздерімен бұза ұмтылады. Қараңғы түнде болса да, бұлар бір сүрлеуді әбден аңғарып шапқандай. Қала ішінде осы топтың да ең алғаш ат тұмсығын тіреген қақпасы – Құмаштың үйі болған. Есептері бойынша, қалаға қашқан Дәрмен Абайға соқпай кетпейді. Әлде, тіпті, Абайдың панасын іздеп пәтеріне де түсуі мүмкін. Он шақты кісінің бар жүрісін билеген шоқша сақалды, кесек мұрынды, ақсиған ұзын тісті Дайыр ерген тобын қақпа алдына тоқтатты. Өзі қораға кірді. Ол ең әуелі үйге беттемей, қораның төріндегі лапас пен ат қораны аңдап алмақ.

Дерек білмей жатып жанжал, әлекпен Абайдың үстіне кіре қоюды лайықсыз көрген. Қораның төрін, түкпірін аралап, ат қораның қақпасынан сығалап, жаңа келген көп аттарды көре алмай, Дайыр бас шайқады. Таңдай қағып, үй жаққа алаңдап тұрғанда, склад жағынан бұған қарай жай басып келе жатқан аласа бойлы, жұпыны киімді күзетшіні көрді. Дайырға керек тіл осы еді. Ешбір жайды аңдамаған аңқау жігіт, олақ күзетші қазір Дайырдың сұрауы бойынша, осы іңірде не көргенін, кім келгенін түгел көйітіп, айтып берді.

Алты кісі бұнда түспепті. Біреуі ғана аз уақытқа үйге кірсе, бұнда қондырмапты. Содан соң көше бойлап төмен қарай шауып кетіпті. Осы білген деректері бойынша Дайыр тысқа шыға сала, басы-көзін тер басқан бұйра қоңыр атына міне бере, көше бойлап шаба жөнелген.