Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Бойнада сойған малдардың ішегін аршиды.

– Ә, онда, күндіз де қиын екен. Алдастырып алып кетуге болмас па екен, жолдан қағып әкететін?

– Қайдан білейін?

– Сен енді бір айласын тап. Осы сынымнан өтсең, мен де ұмытпаспын жақсылығыңды. Сайлау да жақындап келе жатыр ғой, өзіме кандидат қып алуға да бармын, айтқанымды орындасаң.

«Кәнделеттік» Қожантайдың арманы еді. Көптен кез алдына елестеп жүретін құс қолына кеп қонуға ыңғайланған сықылды болғасын, оның ойы қызды барақтан ұрлап алып шығу амалын тез қарастыра бастады.

– Бұған бір-ақ жол бар,– деді Қажантай,– таң қараңғысында барлық еркек бойнаға кетеді. Барақ бойнадан алыс. Қыз кешірек барады. Таң ата. Сол кезде мықты жігіттер сайланып барып, үйден алып шығып, мықты атпен тартып отырса кім қуып жетеді дейсің.

– Мынауың тапқан ақыл екен.

– Ендеше, бүгін-ертең жігіттеріңді жібер. Мен өзім барақ маңайында болайын. Әркімдерге сөйлесейін де, егер шығарып беруші болса – нұр үстіне нұр, шығарып беруші табылмаса – өзім реттеймін. Іңірде жігіттер заводқа жақын ауылға келсін де, біреуі маған хабар берсін. Ұзақ түн аңдысақ, алмай қоймаспыз.

– Жарайсың, Қожеке,– деп Итбай сүйсінгендей қарқылдап күлді. Қолыма бір тигізсең, аржағын өзіме бер. Бір-ақ күнде жуасытып аламын. Осы құрғырға жабыспай-ақ қойсам да болатын еді, бірақ жұрт естіп қапты. Анау күні біреулер: «құсың құтты болсын!» деп қайырлы болсын айтып жатыр. Алып қойды деп ойлапты. Шіркін, өлерін білмейтін қыз екен. Есіктегі басы төрге жеткенге қуанып, өзі-ақ .келетін қыз. Амалың бар ма, ақылы жоқ болғасын.

– Апыр-ай десейші, алтынға қолын малып отыратын реті бар ғой осы үйде.

– Енді ме, егер осы босағаға дәм жазып келе қалса, саптыаяқтан сары су ішкізермін ол мұндарға.

– Сол қыз закөншік дейді. Орысша недәуір оқып тастаған қыз болса керек...

– Ә, қойшы, сондай сөзді!– деді Итбай кейіп,– законник!.. Неткен закөншік?.. Закон осы күні мынада! (Итбай қалтасын қақты).

– Жаңағы бір немеңді тез аттандыр,– деді Қожантай Итбайға,–ол не қылған неме өзі?

– Сен танымайсың ба? Баяғы біздің үйдегі учитель.

– Ә, со ма?–деді Қожантай «өзін едірейтіп.– Осы неме осы қызды алам деп айтады деп естіп ем.

– Десе деген шығар . Бірақ бұған сыр бермей тез жөнелтіп жіберем. Мана жылы қабақпен амандасып отырғаным да сол, әйтпесе өзін ұнатпайтын ем. Ешнәрсе сезбеген адам сықылданып аттандырып жіберейін.

– Біреуден сұрамас па екен?

– Кімнен сұрайды? Сұрайтын кісінің реті жоқ.

– Онда дұрыс. Бірақ сақ болғайсың. Кім біледі, қыз үйінде екенін білсе, ауытқып кетуі мүмкін. Мұны көрсе қыз ширап кетеді.

– Жарайды.

3

Итбайдың жақсы күтуіне, Асқар қайран қалды. Бұрынғы кекірлік мінезінің біреуі де жоқ: «жатып жастық, иіліп төсек болып тұрған» бір адам. Екі сөзінің біреуі «сіз», «біз». Баяғыдан бері Асқардың қайда жүріп, қайда тұрғанын сұрамай қалған жоқ. Ара-тұра: «үйреніп қалған екеміз, көпке шейін өгейсіп жүрдік. Петербурда сен ұсталғанда ішім ауырды, қолдан келер шара болмады» дегенді де айтып қойды. Бірақ Ботагөзге жанасатын сөздің маңайынан алыстап үркіп жолаған жоқ. Бар сөзінде ол, Асқардың есіне Ботагөзді түсірмеуге тырысты.

Астан ең алдымен қымыз келді.

– Әй!– деді Итбай бие байлап кеп, Асқарға амандасқан Бүркітбайға,– қымыз құйдыршы! Жақында ыстан шыққан кең сабаға құйылып, қымыз жарықтықтың өзі балдай тәтті боп тұр еді. Майдың қымызы қандай, жарықтық! Тәтті асты дос-жарын, кеп отырғанда ішкеннен бұ дүниеде қызық бар дейсің бе?

Бүркітбай даладан біреуді шақырып алып, күміс піспекті, иіндеп тұрған үлкен қара сабаны, үйді басына көтере күпілдетіп пісті де, күмістеген үлкен сары ағаш тегенеге көбігін бұрқыратып құйды. Жаңа ыдысқа құйған қою, жас қымыздың исі сегіз қанат ақ үйдің ішін лық толтырғандай болды. Көптен мұндай қымыз ішпеген Асқардың аузына сілемейі жиылып, мұрнына кірген тәтті иіс – барлық тамырын қытықтап, қашан аяқты қолына ұстатып, сіміре бір жұтқанша тағатын қалдырмады.