Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Уа, құрысын сол соғысың!– деді Итбай, Асқардың тұнжырай қалғанын сезіп,– қазаққа алабөтен келген ауыртпалық емес. «Көппен көрген ұлы той» деген. Қайтер дейсің. Тәңірінің жазғаны болар. Таста газетті! Іш қымызды! Әкел кесеңді, құйып берейін!

– Болып қаппын. Далада жүріп келсем деймін азырақ.

– Оқасы жоқ. Әлгі Бүркітбай қайда? Әй, Бүркітбай!

– Әу!– деген дауыс келді сырттан.

– Болдың ба?

– Болдым.

– Мұнда кел, ендеше!

Бүркітбай келгенше, «өзім де шығам ғой» деп Асқар түрегеп тысқа шығып кетті.

– Неге шақырдың?– деді Бүркітбай үйге кіріп.

– Әлгі Асқармен жүріп кел дейін деп ем.

– Сіз Асқармен тым құда түсіп кеттіңіз-ау, мырза?

– Жағың қарыссын!..

– Ұзап кетті. Естімейді.

– Ал, сен бар, олай болса. Бірақ аузыңа сақ бол. Тұяқтың қызын сұраса, жөніңді айтпай теріс сөйле. Аржағын өзің біле жатарсың.

– Өзі қашан кетеді екен?

– Бүгін жүрем дейді. Кетсе екен.

Итбай Қожантаймен байласқан уәдесін Бүркітбайға түгел айтты.

– Дұрыс,– деді Бүркітбай,– ниетің оған ауса, жалғыз өзім барып ұрлап әкелуге қолымнан патпеске берейін. Өзі де қыз? Толығып болған. Бурабайдың семіз шортаны сықылды, жүргенде ырғаң-ырғаң етеді...

– Бар болғыр, бар енді!..

– Жоқ-а деймін, шіркін піскен екен езі. Жасы да 18- 19-ға келіп қалмады ма екен? Нешеге келсе, оншаға келсін, бірақ піскен шиедей толып тұр. Өзі де бойы сұңғақ, кеуделі келген аршын қыз.

– Бар, бар!..

– Қолыңа құдай тигізсе...

– Бар деймін, доңыз!..

– Бүркіттей...

– Болды, болды, кет тез! Әлгі ойлап қалар, неге кешікті деп.

– Барайын!– деді Бүркітбай, есікке қарай жүре беріп, іште қалған сөзін бетінің, көзінің құбылысымен ұқтырып.

– Сақ бол!– деді Итбай, Бүркітбай аяғын табалдырықтан сыртқа аттай бергенде.

– Білем ғой, өзім де.

Бүркітбай шыққанша Асқар ауылдан ұзап, Шалқар көлінің жағасына жетті.

Бурабай тауының айналасы Асқардың алақанында. Ол білмейтін құз, ол білмейтін сай, ол білмейтін бұлақ, ол білмейтін көл жоқ. Кейде Көкшенің ең биік өркешіне шығып жан-жағына қараса, Бурабайдың іші-сырты, айналасы – тостағанға құйған қымыздай дөңгеленіп жатқан қаптаған көл. Солардың ішінде Көкшенің солтүстік жағын жиектей, тауды құрсаулаған шабақ көлі ғана сиырдың имек мүйізі сықылды. Өзгелерінің бәрі біркелкі, дөп-дөңгелек. Жасыл барқыт камзолдың үстіне қадаған теңгеліктей әр жерде аппақ боп, дөңгеленіп күнге шағылысқан ол көлдерді көруге Асқар тойған емес.

Аспанмен астасқан Көкшенің асқарынан аяқтағы астай көрінген көлдердің жиегіне барғанда, теңіздей телегей екенін ол біледі. Биіктен қарағанда бір түсті көрінген көлді ол, қасына барса, түгі басқа жылқыдай, өзді-өздерше арнаулы қасиеттерімен айырып ала алады. Көлем жағынан: Шалқар, Торыайғыр, Шортан, Жөкей, Қотыр, Үлкен шабақ, Кіші шабақпен бірдей. Бұл аталған көлдердің бәріне де бергі шетінен арғы шетіне қарағанда көз жетпейді. Таудан қарағанда аяқтағы астай бұл көлдер, жиегінен қарағанда жер мен көктің астасқан тұсына баратын үлкен бір теңіз тәрізденеді. Егер Жөкей көліне: кеменің тұмсығы сықылданып, Бүркітті тауының бір жақ шыңы сүйриіп барып сұғынып тұрмаса; Қотырдың оңтүстік жағынан: келді жара орта кезіне шейін құлынның жалындай боп қарағай ескен, тілген қайыстай арал кірмесе; Бурабайдың орта кезінен суды жарып екі тау шығып, биіктеп барып текенің мүйізіндей айқаспаса; Шабақ көлінің орта кезі құмырсқаның беліндей үзіліп тұрмаса – бұл көлдерді бірінен бірін көлем жағынан да, көркемдік жағынан да айырып алу қиын.