Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Ә, солай ма?– деді Амантай жұмсаңқырап.

– Солай, отағасы. Құйысқанға қыстырылған нәжістей, жүрген жерімді Итбайдың тіліне ерем деп былғап болып ем, енді осындай бір ерлік істегім келді.

«Бұл кім?» деп сығалап отырған Амантайдың серіктері Бүркітбайды көргесін тегіс жиналды. Бүркітбай сырын енді молырақ ақтарып, Ботагөз үйінін, хал-жайын, Асқардың жайларын баяндады.

– Менің ұзақ тұруға уақытым жоқ,– деді ол.– Мен қазір кетем де, Ботагөзді алып қашу жабдығына кірісем. Оны істемеуге амалым жоқ. Ботагөзді құдайдың қол астында, Амантай, сенен басқа арашалап алатын пенде жоқ. Менің саған айтарым: Ақшоқы мен Ақсақсары тауының ана бір жол айырылатын кезеңінде таңға жақын тосыңдар.

– Қай батыр еді? Осы елдің бір батыры айбалтамен шауып таңба түсірді дейтін ана бір тот басқандай сарғайған жолдың езуіндегі ақ тастың маңы ғой? Жол сол арадан айрылатын,– деді Амантай.

– Үстінен түстің. Нақ сол. Бірақ, Амантай, саған айтарым: қыз алып қашатындардың ішінде Итбайдың баласы Ерғазы да бар. Сен ашумен оны жазым қыла көрме. Қызды ғана айырып алып қал. Кім айырып алып қалғанын білмеген болайық. Сенің қашып келгеніңді Итбай естіді. Бірақ сен деген ой оған келе қоймас. Келсе келе берсін. Бірақ жаны қатты ауыратын іс қылма. Арты неге соғарын кім біледі. Екі арада шыбын өлер деп мен қосақ арасында бос кетіп жүрмейін.

«Осы, алдап, қолға түсіргелі жүр ме?» деп ойлаған Амантай, «жарайды» деп уәде берген жоқ.

– Ендігісін өзің біл,– деді Бүркітбай аттана беріп,– мен айтарымды айттым. Қызды алдымыздағы түнде, таңға жақын әкетеміз. Егер жол тосып айырып алмасаң, жиенін, ертең Итбайдың қатыны. Менен күдіктеніп, бұл арадан сырғимын демеңдер,– деді Бүркітбай, жөнеле беріп қайта оралып,– құй сен, құй сенбе, Амантай. Менің көңілім тап осы жолы адал.

Сенер-сенбесін білмеген Амантай, қалың жапырақты ағаштың ішіне сіңгенше Бүркітбайдан көзін алған жоқ.

4

Заводқа ең жақын деген ауыл үш шақырымдай жерде еді. Соған Бүркітбай күн құлай барса, одан кейін шыққан Ерғазы мен қасына ерген төрт-бес жігіт бұрын жетіп, ішіне Қожантайды алып, ауыл сыртында кеңесіп отыр екен.

– Орта толсын-ақ!– деді Бүркітбай түсе ғап, атын шылбырынан ұстай, бір жақтарынан отыра кетіп.

– Е, сен неге кешіктің мұнша?– деді Ерғазы.

– Қымыз шала ашыған ба, немене? Әлде аш өзекке ішкендік пе? Таңертең оразамды қымызбен ашып ем, жолшыбай ішім ауырып, оның үстіне мынау бір үсті тиышсыз ат екен, жортақтаса ішімді түйіп, содан жолда дәретке отырып ем, ат бірдемеден үркіп, шылбыры қолымнан шығып кетіп айрылып қап, атым қашып кетіп, шылбырына оралып көп әуре болып, зорға ұстап алғаным!..

«Өтірігім белгісін бетім білдіріп тұр ма?» деп Бүркітбай қынжылып еді, басқалар оны аңғарған жоқ.

– Атыңды ұстасаң оқасы жоқ,– деді Қожантай.

– Ал, не бітірдіңдер?– деді Бүркітбай сөзді басқа жаққа бұрғысы кеп.

– Бәрі даяр,– деді Қожантай.

– Е, айтшы, қалай?

– Бір барақта тұратын бірер жігіттермен уәделестім. Ақша бермек болдым. Шығарып береді. Бірақ жеңгесі өте нашар жатыр екен, құрғырдың. Екі күннен бері аяқ-қолына ісік пайда бопты дейді. Құрт ауру ғой. Іскесін мал болмайды. Көк көтеріле, шөптің буыны қата, құрт аурудың өлетін әдеті емес пе?

Бір қатын өлді деп біз өлеміз бе?– деп Бүркітбай,– әдейі аттанғасын, өлсе де қарамаймыз.

Әрине,– деді Қожантай ықласымен,– солай етеміз.

– Қыздың өзіне құлаққағыс қылған жоқсыңдар ғой?

– Жаңа ғана келдім,–•деді Қожантай,– қыз бойнаның басында. Ішек-қарын аршып жүр. Жеңгесі нашарланғаннан ба, немене, екі көзі бұлаудай. Жылап жүргесін, сөйлесіп көр дегендерім бата алмады.

– Үйінен қалай алып шығатын болдық?

– Таң қараңғысында еркек атаулы жұмысқа кетеді. Сол кезде кіреміз де алып шығамыз.