Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Айбаланың нашарланғанын, Ботагөздің жылағанын көріп аяған көршілес жатқан жүмысшылардың әйелдері, түні бойы жұбатқысы кеп, Ботагөзге әртүрлі сөздер айтып еді, ол сөздер Ботагөздің миына бармай, бір құлағынан кірсе, екінші құлағынан ағып кетіп жатты.

Өткен күн Айбаланың қасына тастап кеткен кемпір, өлікті көп көрген тәжірибелі кісі еді. Жүмысшылар тан, қараңғысында күндегі дағдымен киініп жұмысқа кетіп болғасын, Айбаланың жан тәсілім қылуға айналғанын жобалап:

– Шырағым,– деді кемпір Ботагөзге,– сен далаға шығып келші. Көп жыладың ғой. Таң атуға жақын. Бүгін жұмысқа бармассың. Қайтып кеп ұйықта. Далаға шығып келмесең, көп жылағасын басың ауырады.

– Бар сәулем!–деді Айбаланың күрмелген тілі сол арада кенеттен шешіліп кетіп, сөзін бөліп айтса да,– бойыңды сергітіп кел!

Айбаланың тілі шыққасын, Ботагөз қуанып кетті. Түні бойы жылай бергендіктен басы қаңғырып, миы меңзең боп ауырған еді. «Шықсам шығайын» деген ой түсті оған. Бірақ «шығайын» деген сөзді ол айтпады, шығуға ыңғайланып төсектен түсіп Айбалаға қарап еді, көзі баяғы дені сау кезіндей нұрлы екен.

«Көзі түзелді, ешнәрсе етпес!» деп қуанды Ботагөз барақтың есігіне қарай жөнеліп. Ботагөз есікке қарай жөнеле бергенде, Айбала кірпігін ең ақтық рет қағып, ақтық демін ышқына алып, аз күн дүние көрген көзін біржола жұмды...

Ботагөз барақтан шықса, даланың ауасы тамаша таза екен. Майдың майы шыққан гүлді жасыл даласының исі жұпар сықылды. «Осы ауадан Айбала бір жұтса,– деп ойлады ол, барақтың шығыс жағында бір саяңдау жерге қарай адымын кеңірек басып жөнеле беріп,– жазылып кетер еді-ау!»

Қаннен-қаперсіз сайға қарай аяңдап бара жатқан Ботагөз, артынан біреу шап беріп ұстай алғанда селк ете түсіп, қатты қысқан құшақтан сытылып шығуға жанталасты.

Аш белден темір құрсаудай қатты ұстаған қол, Ботагөздің есін жинатпай, жетіп келген пар атты арбаға алды да ұрды.

– Тарт!– деген дауысты естіді Ботагөз.

Божысын қағып қалған пар ат, поездай қатты екпінмен тартып кете барды.

Бетіне таңның салқыны соғып, аздан кейін есін жинай бастаған Ботагөз демін ышқына алып:

– Кім де болсаң босат денемді, өліп барам!– деді қорғасындай ауыр салмақпен басып жатқанға.

Басып жатқан қатты қысқан құшағын босатып, Ботагөздің арбада басын көтеруге ерік берді.

Денесі темір құрсаудан босанғаннан кейін, Ботагөз арбаның ішінде басын көтеріп отырып, екі жақ қолтығынан ұстаған екі адамға кезек-кезек қарады.

Бүркітбайды да, Ерғазыны да ол танитын еді. Ерғазы өткен жаз «ойнап-күлейік» деп кісі сап маза бермеген, Ботагөз оған көнбеген.

«Бұлардан басқа кім бар екен?» деп ойлап Ботагөз алды-артына қараса, божы ұстаған бір жігіт отыр. Одан басқа ешкім жоқ.

– Жібер!–деді Ботагөз қолын екі жақтағы қолтықтаған қолдардан суырып.

Бүркітбай да, Ерғазы да: «қайда барар дейсің?» дегендей босатты.

– Мені қайда апарасыңдар?– деді Ботагөз ашулы дауыспен.

– Ауылға!– деді Ерғазы.

– Қай ауылға?

– Біздің ауылға?

– Неге?

– Қатын қылуға!

– Кімге?

– Әкем Итбайға.

Ботагөздің жұдырығы мұрнына қалай сарт ете түскенін Ерғазы аңғармай қалды.

– Мына қыз қайтеді?–деп, ду ете түскен мұрнына қолын апарып еді, жып-жылы бірдеме біліне кетті. Қараса, қан екен.

Ботагөз екінші ұмтылғанда, екі жақ қолы да баяғы темір қақпанға түсті.

– Әй, имансыздар, мүртеттер!– деді ол, қатты ышқынған дауыспен.– Ұят бар ма сендерде? Сендер аңсыңдар ма, адамсыңдар ма?

– Адамбыз!– деді Ерғазы.

– Сендер аңсыңдар, шошқасыңдар!.. Неғып батылдарың барды, жеңгем өлейін деп жатқан күні алып қашуға?!

Бойын ашу кернеген Ботагөз ұстап отырған екі жігітті көтеріп кете жаздады.

– Әй, Бүркітбай!–деді Ботагөз, бұлқынғаннан түк шығары жоғын біліп,– тілеуің бар жігітсің. Жаның неше жерден қара тастай қатты болғанмен ая мені!

– Не істе дейсің аяғанда?– деді Ботагөздің сездері арына инедей қадалған Бүркітбай.

– Итбайдың мені алғысы келеді ғой?