Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Алғысы келмесе, алып қашамыз ба?

– Мен бұл күнге шейін көнбей келдім. Енді көнейін...

– Е, бәсе, солай деші...

– Жалғыз жаным бар,– деді Ботагөз жалбарынып,– өтірік сезім емес. Итбайдың есігінде күңі болуға, он қатын үстіне тоқал боп баруға, олда-білдә, шыдайын, сен менің бір тілегімді бер!

– Не тілек?

– Өзімнен артық көрмесем, кем көрмейтін, өмірдегі шын сүйіскен досым, жеңгем – Айбала, бүгін-ертең өлгелі жатыр. Қасында жан ашыр жан жоғын білесің. Өлсе, көметін де кісі жоқ. Жеңгемді көмген күні Итбайдікіне өзім барайын.

Ботагөз бұл сөзді шынымен айтты.

– Ойбай,– деді Ерғазы дауысын созып,– болмайтын кеңес не керек.

– Әй, шіркін, адам емеспісің тілеуің бар емес пе?–деді Ботагөз, ұялтам ба деп.

– Әрине, адаммын. Бірақ босат деген өнбейтін сөзді айтпа!

– Сен ит болғанмен, мен ит емес,– деді Ботагөз тағы да шын ықласымен,– айтып келем ғой, жеңгемді көмген күні өзім барайын деп, бұл шын сөзім!

– Тапқан екесің сенетін кісіні,– деді Ерғазы кекетіп күліп.

Осы кезде қыз алып қашқандар Ақсақсары тауының беліне шығып, асудағы айыр жолға жақындап қалған еді. Айыр жолдың қоспағында қалың қарағай болатын. Жол қарағайды жағалап кететін. Бұлар жолдың сол жағына түсе қалғанда, он шақты салт кісі дүрсе қоя берді.

– Мынау не сұмдық?–деді Бүркітбай сасқан боп.

– Бұлар кім?–деді Ерғазы да үрейленіп.

Салт аттылар шауып келген бетімен пар атты басқа қамшымен тартып-тартып жіберіп, біреулері аттардың шаужайынан ұстап, енді біреулері аттан түсе ғап, арбадағыларға ұмтылды.

Бұлар кім екенін'білмей Ботагөз аң-таң болғанмен, Ерғазыларға дос адам емес екенін жорамалдады.

Жанын қайда қоярға жер таба алмай, денесін тарантастың тар қорабына сыйғыза алмай сасқан Ерғазы мен Бүркітбайға аналар тимей, Ботагөзді арбадан жұлып алды да:

– Мін мына атқа!– деді бір салт атты тосып.

– Кімсіңдер?–деді Ботагөз...

– Оны кейін білесің. Мін тез!

Кім екенін білмеген Ботагөз, салт атқа тақымы тигесін, достық желдің лебізін шығарғандай болған жат адамдардың дүрмегімен қалың қарағайға сіңді де кетті.

6

Темірбектің Итбай үйінен шығуына себеп: Итбайдың Ботагөзде көңілі барын естуі айтқаныма көніп қарындасыңды бермедің деп Кенжетайды Итбайдың пәлемен ұстатуы еді.

Үйінде жұмыс істеп жүргенде Итбайдың Темірбек ырысы сықылды еді. Әкесі – Байсақал да, баласы – Итбай да кісі жалдай жүре, Темірбектей жұмысқа адал, ерінбейтін және мықты жалшыны ұстап көрген емес. Сондай есігінің құты болған, Темірбектің кетуіне Итбай қатты қынжылды.

– Менің есебімді бер!– деді ол Итбайға, Кенжетай ұсталып кеткесін.

– Неге?

– Шығам.

– Неге шығасың?

– Шығам.

– Неге?

Итбай қанша шұқшиып сұрағанмен Темірбек «шығамнан» басқаны айтпады. Біреулер:

– Осы неме Кенжетайдың намысын жыртып жүрген шығар?–деп еді тағы біреулер:

– Бұл немеге ондай намысты кім берді дейсің, өгіз сықылды неме емес пе, ішкен асы мен істеген жұмысын білетін,– дегенді айтты.

Неге екенін Итбай білмей-ақ қойды. Темірбек «шығамнан» бір танбады. Ақырында Итбай – рұқсат берген соң, ақы-пұл сұрамай өз бетімен .кетіп отырып, алтын іздеуші старатель артеліне кірді. Оған міне, жыл жарым. Шешесі қолында.

Старатель партиясының Темірбекке жыл жарымда жарытып берген ақысы да шамалы. Күн көретін ғана пайда табады. Сонда да завод, шахты маңынан ол кетпейді. Темірбектің құлақ тігетін кеңесі біреу ғана. Ол – Ботагөзге Итбайдың қызығуы. «Алып қашты» деген хабарды ол жыл жарымнан бері күнде күтеді. Жыл жарымнан бері оның жамбасынан қайраулы ақ балта түспейді. Оның өзіне берген мықты серті: «Ботагөзді алып қашқан күні Итбайдікіне барам да, Итбайды да, оның балаларын да шауып өлтірем, өзімді де шауып өлтірем!»

Консерв заводына егізбен барып .қайтқаннан бері Темірбек:

– Неге алып қайтпадым?–деп өкінді.

Оның үстіне Айбаланың нашар жатқанын естіген Ұлберген ағыл-тегіл жылап: