Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Ағам.

– Оның төрт сом 40 тиін бирәшәгі бар икән. Біләсіз бә оны?

– Білмеймін.

– Сіз төлейсіз, оны.

Ботагөз не айтарын білмей аз сасқалақтап тұрды. Үйінде ішер тамақтан – ұннан басқа қалғаны жоқ еді. Сөзін «мұсылман баласы екенсіз» деп бастап, Ботагөз жыламсырап тұрып, Мұратовқа жеңгесінің, нашар жатқанын, өзінен басқа үйінде жұмысқа жарайтын жан жоғын айтып, аз да болса ақша беруін өтініп жалынды.

– Сіздей матур қызға ақша қажет пе?– деді Мұратов, столдан түсіп, Ботагөзге жақындап.

– Қажет болмаса айтам ба?– деді Ботагөз.

– Мин бирем сізге.

– Ағатай, өзің біл, өтінем!

– Бірақ...

«Бірақтың» артынан Мұратов жымыңдап, кескініне қарап, үндемегесін:

– Не айтасыз?– деді Ботагөз жорамалдап.

– Ашуланмайсыз ма?

– Несіне ашуланам?

– Мин дә матур жігіт. Рас па?

Ботагөз үндемеді.

– Син матур қыз... енді білдіңіз ме?

– Туралап айтыңыз,– деді Ботагөз бойын ашу кернеп.

– Сіз бала түгіл... борышларың сызып ташлимын. Алмаймын... Және бес сом бирам...

– Не нәрсеге?–деді Ботагөз түсін суытып, көзін қадап.

– Түнде мына киімләріңні ташлап кил мынау үйге!..

Мұратов қолымен терезеден бір үйді нұсқап еді, Ботагөз қараған жоқ.

– Онда қайтесіз?– деді Ботагөз жігерлі дауыспен.

– Қайтемін... біләсін бит... мин яш жігіт, син яш қыз!

– Собака!– деді Ботагөз бетіне едірейіп бір қарап, бұрыла жөнеліп,– шошқа!.. Сволочь!..

Иығынан ұстаған Мұратовты сілкіп тастап, ашулы адыммен есіктен шыға бергенде, Ботагөздің көзінің жасы домалап-домалап кетті.

Ботагөз баракқа келсе, Айбала нашарланып қалған екен. Күндегі дағдысында Айбала жұмыстан шаршап келген Ботагөзді ренжітпейін деп «қалайсың?» деген сұрауына, «тәуірмін» деп жауап беретін. Сырқаты жанына батып отырса да, көңілі ,көтеріңкі отырған адам сықылданып, ара-тұра қулық айтып, Ботагөздің қайғылы ойын сергітуге тырысатын. Сол күндегі дағдысымен Ботагөз бараққа кіріп, қасында май шам жанып тұрған, шалқасынан жатқан Айбалаға жақындап:

– Қалайсың?–деп еді.

– Тәуірмін,– деген сөзді дауысы әлденеше рет бөгеліп-бөгеліп зорға айтты.

Күндегі дағдысымен Ботагөз Айбаланың маңдайына қолын салса, жылбысқы суық тер шып-шып шығып жатыр екен. Басы күндегідей ыстық емес, қоңыр салқын. Ботагөз заводтың фельдшерінен өкпе туберкулезі туралы түсінікті тілмен жазылған кітапшаны сұрап алып, оқып шығып еді. Маңдайына суық тер шығып, басы салқындаудың арты жаман екенін ол білетін. Сондықтан, жүрегі жылдам соғып, бойы дірілдей бастады.

Өз жайын өзі шамалап жатқан Айбала Ботагөзді ендігі алдауының жөні жоғын біліп, тілі күрмелгенше бақұлдасып қалуға ойлады.

– Сәулем, басымды көтерші,– деді ол, осы үш сөзді әлденеше бөліп айтып.

– Сусын ішесің бе?– деді Ботагөз.

– Берші, тамағымды жібітейін.

Аузына берген сусынды Айбала жұта алмай, көже омырауына төгіліп кетті. Бұл қалға түскенін көрген Айбала, мұңын сөзбен шағуға шамасы келмейтін болғасын, ішкі сезімін көздің жасымен білдірейін деп еді, көз жасы таусылғандай жылай алмады.

– Еркем!–деді Айбала өз сөзіне өзі қақалып,– Сәулем, жан досым... бауырым... бауырым... бақұл бол!..

Ботагөздің көзінен жас ыршып-ыршып кетті. Айбаланың аузынан бөлшектеніп шыққан әрбір сөз Ботагөзге жан алатын әзірейіл, не болмаса атқан оқ тәрізді көрінді. Айбаланың арық денесін ауыртпай сүйеп, егіліп жылап отырып, оның айтқаны:

– Апатай-ай, жаман сөзді айтпашы!

Басқа сөз айтуға әлі келмей, шаршағандай болған Айбаланы тынықсын деп, Ботагөз оны жатқызды. Айбала сол жатқаннан тан, қараңғысына шейін Ботагөзге тіл қатқалы әлденеше рет оқталса да, дауысы шықпай, ерні ғана қыбырлап, бір ауыз соз айта алмады.

Түні бойы екі көзін Ботагөзден алмаған Айбалаға келген ой: «Апыр-ай, адамның көз жасы мұндай коп болады екен-ау!» Расы солай: іңірден жылаған Ботагөздің жасы омырауына жаңбырдай саулап, тан, қараңғысына шейін бір тыйылған жоқ.